De mythe van een “Groen Kapitalisme” en de mythe van de “Goede Oorlog”

Frans Timmermans is de Nederlandse EU-commissaris en de vicevoorzitter van de Europese Commissie met uitgebreide klimaat bevoegdheid. Op 18 mei stelde de Europese Commissie het plan REpowerEU aan de pers voor: nieuwe maatregelen om sneller en op korte termijn los te komen van invoer van Russisch aardgas, olie en steenkool. Frans Timmermans toeterde dat 24 februari de wereld veranderde, dat er nog nooit zo’n Europese eensgezindheid was ter verdediging van de Europese waarden, democratie en vrede… Waarbij hij licht erover heen gaat dat Rusland evengoed al eeuwenlang deel uit maakt van Europa en de Europese cultuur. Weerom de mythe van de “Goede Oorlog”.

Deze oorlog is niet goed, van geen van beide kanten. Hij moet zo snel mogelijk gestopt worden, om het oorlogslijden te eindigen, om de enorme verspilling van goederen en energie te stoppen, om de voedselbedeling op wereldvlak terug op gang te krijgen.

De EU heeft zich nu veréénzelvigd met de NAVO en de VS. Het is een strijd tussen twee kapitalistische machtsblokken voor de invloedsferen en voor de controle over grondstoffen. De facto, is het de NAVO die in Oekraïne de Oekraïense soldaten aandrijft. De VS is er op uit om de oorlog zo lang mogelijk te rekken, om zo Rusland als kapitalistische macht te nekken.

Is REpowerEU een prijzenswaardig groen klimaatplan?

De Duitse Groenen zijn bij de hevigste anti-Russische stokers en prijzen de verhoogde klimaat ambitie van de EU. Wat is dat REpowerEU-plan? In Europa tellen momenteel de hernieuwbare energiebronnen (RE) voor 22% van de energiebevoorrading. Er was in de Europese Green Deal al gezegd dat dit omhoog moest naar 40% in 2030. Nu wordt dit hoger bijgesteld naar 45%. De EU wil zonnepanelen op alle nieuwe gebouwen vanaf 2026 en op alle publieke gebouwen vanaf 2029. Hetzelfde met de energie-efficiëntie, die had 9% als doelstelling en dat wordt nu 13% (denk aan uitbreiding warmtepompen). Ze gaan de ontwikkeling van groene waterstof versnellen.

Mooi, denk je dan. Tegelijk echter geven ze weer toelating om nieuwe kerncentrales te bouwen en om steenkoolmijnen te heropenen. Ook zullen in de havens nieuwe gas-overslag installaties gebouwd worden, om Amerikaans schaliegas in te voeren, een van de schadelijkste vormen van aardgas voor klimaat en biodiversiteit. Ja, ze mikken ook op de productie van biomethaan. Nu de gasprijzen door speculatie op de beurs zo hoog zijn, wordt dit een rendabele piste.

Hoe gaan ze REpowerEU betalen? Wel met de opbrengst van de emissiehandel. Frans Timmermans gaf toe dat er ook andere pistes waren zoals wettelijke regelgeving of productnormen voor energieproductie. Maar ze kiezen voor de marktbenadering. Ze weigeren iets te doen aan de absurde prijsstijgingen voor elektriciteit, aardgas en vloeibare brandstoffen op de internationale handelsbeurzen. Die staan in géén verhouding tot de ware kostprijs. Er is nog steeds geen werkelijk tekort. De Oekraïense oorlog en de sancties tegen Rusland zijn het alibi voor speculatie door superrijke aasgieren op de beurzen. Dat terwijl die hoge prijzen heel de rest van onze economie destabiliseren. Heel de landbouw, de voedingsindustrie, heel de maakindustrie gaat er onder gebukt. In de landen in het globale zuiden, die afhankelijk zijn van graan invoer uit Rusland en Oekraïne, dreigt nieuwe hongersnood. ‘Groen’ kapitalisme is even onrechtvaardig als het gewone kapitalisme.

Kan de chaos de weg openen naar een rechtvaardige transitie?

‘Just transition’, ‘niemand achterlaten’, het is al jarenlang een strijdpunt van de vakbonden, wereldwijd. Bij de COP-onderhandelingen in Glasgow werd het principe officieel opgenomen. Ik kon op 24 mei de officiële startconferentie meemaken voor ‘Just Transition’ door onze Belgische minister voor klimaat en leefmilieu Khattabi. Als hoofd gastspreker had zij professor Jan Rotmans van de Rotterdamse Erasmus universiteit uitgenodigd. De professor is geen marxist, maar bracht waardevolle zaken aan.

“Omarm de Chaos”, begon hij. In tijden van chaos wordt het oude afgebroken en ontstaat het nieuwe. We leven vandaag niet een tijdperk van veranderingen, maar een verandering van tijdperk. Zoals in de 19de eeuw de industriële revolutie voor onrust zorgde en de onderklasse verarmde, beleven we vandaag de duurzame revolutie en de digitale revolutie die eveneens voor onrust zorgen en zowel de onderklasse als de middenklasse verarmt. Dit leidt naar opstand. Er is een systeemverandering nodig. De klimaatverandering is géén technologisch probleem, maar is vooral een sociaal verdelingsvraagstuk. Daar slaat hij spijkers met koppen.

Hij verwijst naar de besluiten van het laatste IPCC-rapport van begin dit jaar. De klimaatontaarding treft de armsten in de eerste plaats. De sociale ongelijkheden worden er door uitvergroot. Extreem weer draagt bij aan humanitaire crises. De voorspellingen voor Europa op korte termijn: Zuid-Europa en het Middellandse zeegebied verdrogen. Extreme hitte en droogte maken landbouw onmogelijk. Onze landen krijgen bovendien te maken met overstromingen.

Professor Jan Rotmans geeft een sterk beeld mee van opeenvolgende steeds hogere stormgolven die ons overspoelen. We maakten de coronacrisis mee. Die wordt overtroffen door de huidige recessie golf (zeg maar een kapitalistische crisis van overproductie en oorlog). De stormgolf van de klimaatontaarding gaat ons nog harder treffen in heel nabije toekomst. Erger nog is de uiteindelijke orkaangolf van het ineen klappen van de ecosystemen (‘collapse biodiversity’).

We hebben een rechtvaardige transitie nodig. Zowel sociaaleconomisch rechtvaardig als ecologisch rechtvaardig als democratisch rechtvaardig… Hij werkt het uit en krijgt applaus van de zaal. Uit beleefdheid? Want wie doordenkt op zijn woorden, zegt dat dit niet anders kan dan door de kapitalistische eigendomsverhoudingen in vraag te stellen en omver te gooien. Want het zijn die bezitsverhoudingen die aan de bron liggen van de stormen die op ons afkomen.