Dodenherdenking en Dag van de Antifascistische overwinning

Je zou verwachten dat de boodschap van de Dodenherdenking op 4 mei zeker nog iets te maken heeft met strijd tegen oorlog en fascisme, ondanks alle discussies die de afgelopen jaren speelden rondom de Dodenherdenking. Immers de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de fascistische bezetting zijn de directe reden voor deze dag. Maar deze boodschap is de afgelopen jaren aanmerkelijk ondergesneeuwd door de andere inhoud die de nationale herdenking geeft aan deze datum. Net als veel lokale herdenkingen. Dit jaar koos de regering ervoor om helemaal een draai te geven aan de Dodenherdenking.

De regering koos uitgerekend deze dag om de Oekraïense president Zelensky in Nederland te verwelkomen en hem te verzekeren dat er nog meer wapens uit Nederland naar Oost-Europa gaan. Nog meer wapens als olie op het vuur van de imperialistische oorlog in Oekraïne. Een oorlog die gevoerd wordt tussen imperialistische machten die strijden om de controle over invloedsferen, markten en grondstoffen. Met Rusland en zijn bondgenoten aan de ene kant, en de NAVO, VS en EU en hun bondgenoten aan de andere kant. Een oorlog waar de gewone bevolking het slachtoffer van is, met duizenden doden en miljoenen ontheemden als gevolg.

Dat onder deze Oekraïense president alle oppositiepartijen en vakbonden zijn verboden en de Russischtalige bevolking wordt gediscrimineerd – een proces dat in gang werd gezet lang voor de Russische invasie – is blijkbaar voor de Nederlandse regering niet problematisch. Op nota bene de dag van de Dodenherdenking van WO2. Evenmin vindt de regering het problematisch dat fascistische groeperingen in Oekraïne vrij spel krijgen en op elke mogelijke wijze worden gelegitimeerd (denk aan het Azov bataljon maar ook vele andere). Soortgelijke fascistische en reactionaire krachten worden overigens ook aan de Russische zijde ingezet, zoals de ‘Rusich’ groep.

Het gaf Dodenherdenking dit jaar een zeer vreemde bijsmaak. Daar kwam nog bij de hypocrisie van bijvoorbeeld de BoerBurgerBeweging (BBB). Deze partij noemde het ‘misplaatst’ dat Zelensky Nederland bezocht tijdens de Dodenherdenking. Terwijl de BBB zelf voorop staat bij het oorlogsgetrommel en de roep om meer en zwaardere wapens te sturen.

Los van deze kwestie, hebben de burgerlijke herdenkingen in het algemeen als doel dat de bevolking vooral geen juiste conclusies zal trekken uit de geschiedenis. De geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en het fascisme worden gedepolitiseerd. Persoonlijk en regionaal leed worden zo naar voren geschoven dat deze actuele reële trauma’s de politieke achtergrond van de oorlog verdoezelen. Er wordt niet ingegaan op de aard van het fascisme en de maatschappelijke oorzaken. Evenmin wordt ingegaan op de aard en oorzaken van oorlog in het algemeen en van de Tweede Wereldoorlog in het bijzonder.

Oorlog en fascisme zijn producten van het kapitalistische systeem. Zolang dat systeem overeind staat, brengt het steeds opnieuw oorlogen en fascisme voort. Dat is waarom de NCPN en CJB veel waarde hechten aan herdenkingen, waarbij we in de eerste plaats lessen trekken uit de ervaringen van de Tweede Wereldoorlog. De beste manieren om de slachtoffers van oorlog en fascisme te eren, is door zelf de geschiedenis te bestuderen, daar lessen uit te trekken en strijd te voeren tegen het systeem dat oorlog en fascisme voortbrengt.

De NCPN en CJB organiseerden om deze redenen een reeks herdenkingen. Sommige bijeenkomsten opgezet door onszelf. In andere gevallen door bij te dragen aan de organisatie van een herdenking door een comité.

Dat gaat niet zonder slag of stoot. In Enschede mochten partijgenoten bijvoorbeeld geen bloemen neerleggen. Met het voorwendsel van een landelijke richtlijn dat politieke partijen geen bloemen mogen plaatsen. Talloze andere belangengroepen en maatschappelijke organisaties mochten dat wel. Vanzelfsprekend hebben de kameraden van de afdeling Twente toch bloemen gelegd namens de partij. In Deventer werden de rode anjers – die CJB’ers bij het verzetsmonument legden – tot twee keer toe weggehaald door het organiserend comité.

Het is ongelooflijk hoe ver het anticommunisme reikt en hoe wijdverbreid. Er is steeds meer aandacht voor allerlei groepen die onderdrukt dan wel vervolgd worden – wat op zich goed is – maar voor de communisten is geen ruimte. De communisten, die niet alleen de eersten waren die door de fascistische bezetter werden opgepakt, gedeporteerd c.q. vermoord, maar die ook de voorhoede vormden van het verzet tijdens de bezetting. De uitsluiting van communisten bij herdenkingen is respectloos.

Gelukkig zijn er ook positieve voorbeelden van lokale herdenkingen. Zo werd in Groningen bij het monument voor de communistische verzetsheld Johannes Swint een herdenking georganiseerd door nabestaanden, waarbij door kleinzoon Lucas Stal werd benadrukt dat “Mijn opa en vele van zijn kameraden hebben voor de vrijheid gestreden. De vrijheid waarvoor mijn grootvader streed was van het soort dat niet de vrijheid van een ander inperkt. Het wordt nogal eens vergeten dat er geen absolute vrijheid bestaat in een gemeenschap van mensen en dat we rekening met elkaar dienen te houden.” Ook de partij en CJB in Groningen organiseerden een herdenking bij dit monument.

De afdeling Utrecht van de CJB organiseerde herdenkingen op het Sovjet Ereveld en bij het Koedriest-monument in Leusden om de Dag van de Antifascistische Overwinning te vieren, oftewel dat Nazi-Duitsland capituleerde in de nacht van 8 op 9 mei.