Georg Weerth: een der eerste poëten van het proletariaat

Door de vele werken van Karl Marx en Friedrich Engels zijn wij communisten bekend geworden met hun filosofie. Zij gaven de volgende generaties een methode mee die uiteindelijk zou leiden tot het marxisme-leninisme. Een methode waar de communistische partij tot op heden - zij het niet met een harmonisch en lineair verleden - op gestoeld is. Marx en Engels zijn als mensen ondergesneeuwd geraakt door hun eigen succes, wat ons soms doet vergeten dat het echte mensen waren.

Wie op zoek gaat naar de mens achter de filosofie, kan zich tegoed doen aan de vele honderden biografieën die over hen zijn geschreven, gespeeld en zelfs verfilmd. Maar zelfs daar komen we de naam Georg Weerth (te) weinig tegen.

George Weerth (1822-1856), Duitser van geboorte, was dichter en kameraad van Engels en later van Marx. Niet alleen dichtte hij over de ontberingen van het Duitse en Engelse proletariaat in de negentiende eeuw, hij ging daar waar de klassenstrijd het hevigst werd gevoerd. Stakingen, rellen en zelfs de barricades schuwde hij niet, om vervolgens neer te pennen wat hij daar zag. Niet zelden las hij zijn gedichten voor aan de strijdende arbeiders, die zijn cynische, satirische en strijdbare toon konden waarderen. Bijvoorbeeld aan het einde van zijn befaamde Honger Lied dat hij schreef ten tijde van de Silezische weversopstand van 1844, een opstand tegen de Pruisische koning en zijn hervormingen.

“Laat zaterdags ons bakken
Een fijn brood zonder korst,
Of deze zondag pakken
En vreten wij u, vorst!”

Op het eerste gezicht geen stoute tekst, maar het insinueren van het ‘eten’ van de koning, was in die tijd een vorm van majesteitsschennis die zijn weerga niet kende.

Weerth’s klassenbewustzijn en zijn schrijftalent vielen bij Marx in de smaak en zodoende nodigde hij Weerth uit om te schrijven voor zijn Neue Rheinische Zeitung, Organ der Demokratie. Zo wilde het dat Weerth ook toetrad tot de Bond der Communisten. Vanwege zijn revolutionaire activiteiten hing Weerth een lange gevangenisstraf boven het hoofd. Daarom vluchtte hij naar Engeland. Daar zou hij in aanraking komen met het Engelse proletariaat, dat in die tijd onder meer geïndustrialiseerde omstandigheden werkte, dan hun klassegenoten in Duitsland. Samen met Engels schreef hij de omstandigheden van het Engelse proletariaat op en was hij getuige van Engels befaamde werk De toestand van de arbeidersklasse in Engeland. Hierna trok Weerth naar Brussel om in de buurt van Marx te blijven schrijven.

Zijn leven was revolutionair, stormachtig, maar kortstondig. Voor de fabriek waar hij werkte moest hij naar Cuba, waar hij ziek werd en in 1856 overleed. Kort voor zijn overlijden schreef hij dat Cuba nog weleens een plek van belang kon gaan worden op het revolutionaire strijdtoneel. Hij had het niet kunnen weten, niet durven dromen zelfs, dat een dikke honderd jaar later zijn gevoel werkelijkheid werd. In 1958 werd Cuba bevrijd door de Cubaanse revolutionairen, die onder leiding van commandant Fidel Castro en de communistische partij een socialistische toekomst tegemoet gingen.

Ondanks alles raakte Georg Weerth na zijn dood in de vergetelheid. Het zou immers nog even duren voordat het socialisme tijd en relatieve rust kon bieden voor zijn rehabilitatie. Die eer viel te beurt aan de Oost-Duitse communist en marxistische bibliothecaris Bruno Kaiser. Hij verzamelde het werk van Weerth en onderstreepte het belang van Weerth’s vroeg-proletarischte dichtkunst. Zo geschiedde het dat Georg Weerth een naam van bekendheid kreeg en dat is meer dan terecht, of zoals Friedrich Engels het stelde:

“Weerth, der erste und bedeutendste dichter des Deutschen Proletariats.” (Weerth, de eerst en meest significante dichter van het Duitse proletariaat.)

NVDR

Link afbeelding: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zyklus_Weerth_5.JPG

Links Karl Marx en rechts Georg Weerth