Gevaarlijke weg! Neem de omleiding!

Er valt weinig goed nieuws te melden uit de Verenigde Staten. We zitten hier midden in een epidemiologische crisis. Wat het aantal besmettingen en sterfgevallen betreft gaat de VS aan de leiding. Om de cijfers in perspectief te zetten: het aantal Amerikanen dat tot dusver overleed aan COVID-19 bedraagt meer dan 22 procent van alle Amerikanen die sinds 1775 op het slagveld sneuvelden. In het dodelijkste jaar van de Vietnamoorlog (1968) sneuvelden er gemiddeld 1.400 soldaten per maand. Deze maandcijfers worden nu in anderhalve dag overtroffen, en het virus doodt vooral de meest kwetsbaren: de ouderen, zwarten, latino's en de armen.

De VS is de strijd tegen het virus aan het verliezen. Meer dan een kwart van alle infecties wereldwijd is hier vastgesteld. Dat is zonder meer beschamend voor een natie die als het rijkste land ter wereld beschouwd wordt, en die zichzelf presenteert als een lichtend baken van democratie. Maar hoe kan een land beweren democratisch te zijn, als het niet in staat is om de veiligheid en gezondheid van zijn meest kwetsbare burgers te garanderen? Hoe kan een dergelijk land andere landen de les lezen, zich in de politiek van andere landen mengen en hen beloningen beloven wanneer zij de VS maar volgen?

Als democratie ook maar iets te maken heeft met het uitvoeren van de wil van de bevolking, dan moet ons land verantwoording afleggen tegenover de armen in de VS en in actie komen tegen het coronavirus. Een robuuste democratie zou een robuust openbaar gezondheidszorgstelsel optuigen, een alomvattend systeem dat voor iedereen bereikbaar is, en niet een krakkemikkig, overbelast en provisorisch gedrocht waarvan alleen de geprivilegieerde klasse kan profiteren. Een echte democratie zou de mislukte carrièrepolitici, de gewetenloze lobbyisten en de zelfvoldane adviseurs die ons politieke systeem vervuilen aan de kant schuiven en in hun sop gaar laten koken.

De mislukte reactie op het coronavirus is slechts één aspect van de acute politieke crisis die de VS teistert. Met nog iets meer dan drie maanden te gaan voor de presidentsverkiezingen bereikt het tweepartijencircus nieuwe dieptepunten. Beide partijen hebben gefaald in de aanpak van het virus. Ze zijn overgegaan tot een internationaal potje vingerwijzen. De Democraten zijn de rampzalige verspreiding van het virus in New York en een groot deel van New England vergeten, en nu negeren ze de ontwikkelingen in Californië. In al hun onnozelheid geven ze Trump overal de schuld van. De Republikeinen op hun beurt wijzen elke verantwoordelijkheid voor de dodelijke gevolgen van het virus in de staten die zij besturen van de hand. Intussen blijven ze hersenloos trouw aan Trump en scheppen daar nog over op ook. Trump zelf intussen struikelt over zijn eigen tegenspraken, terwijl zijn tegenstrever Biden alleen maar meer steun krijgt wanneer hij verstoppertje speelt. Een antwoord op de coronacrisis heeft hij tot zijn grote schande evenmin.

Als ze elkaar niet de schuld geven, dan beschuldigen de twee partijen de Volksrepubliek China wel. Met medeplichtigheid van de media stoken de twee partijen een nieuwe Koude Oorlog-hysterie op tegen China en Rusland, een hysterie die we niet meer meegemaakt hebben sinds het begin van de zestiger jaren, toen de Sovjet-Unie een voorsprong had op het gebied van de rakettechnologie. Trump en Biden schermutselen over de vraag wie het hardste beleid tegen China kan voeren. Dit zinloze conflict kan alleen maar uitdraaien op een ramp voor de hele wereld.

Het wordt steeds duidelijker dat het anti-Chinese programma de weerspiegeling is van de groeiende consensus onder de Amerikaanse elites dat de Chinese economie dynamisch en veerkrachtig is, in tegenstelling tot de Amerikaanse. De wereldwijde dominantie van de Verenigde Staten wordt door China bedreigd. Het is ook geen geheim dat de voorheen stevige banden met internationale 'vrienden' rafels vertonen. Het Verenigd Koninkrijk blijft Amerika's vriendschap afsmeken, maar Duitsland, Frankrijk en veel andere bondgenoten aarzelen om meer afstand te nemen van China en Rusland, en ze verzetten zich tegen nog meer onderwerping aan de VS. Naarmate China sterker wordt en de VS verder verzwakt, zal deze ontwikkeling alleen maar sneller gaan. De VS is een wereldrijk in verval.

Trumps eerdere recalcitrante optreden (de toenadering tot Rusland, de Democratische Volksrepubliek Korea en China, zijn ondergraving van de NAVO, het aangekondigde vertrek uit Syrië en Afghanistan enz.) is getemperd of tenietgedaan door de veiligheidsdiensten, het leger en de oude politieke garde. Hierdoor is hij een onconventionele traditionele politicus geworden. In zijn eigen land won hij dankzij zijn belastingbeleid het vertrouwen van Wall Street en de superrijken. Hierdoor verdween de illusie dat de heersende klasse niet met hem, zijn vulgariteit en zijn wangedrag door één deur zou kunnen.

Het is begrijpelijk dat grote delen van de werkende klasse Trump beschouwden als een alternatief voor de geglobaliseerde en bedrijfsvriendelijke visie van de Democratische Partij. De illusie dat Trumps visie de werkende klasse wél iets te bieden had, valt nu ook in duigen. Nu Trump er steeds slechter voor staat in de peilingen, wordt zijn gedrag alleen maar grilliger. In normale tijden zou Trump een reddeloos verloren president zijn.

Dit zijn echter geen normale tijden. De Democraten schrijven hun recente mislukkingen toe aan interventies van buitenaf en ondermijning. Het laatste redmiddel voor een decadente politieke partij is om de schuld ergens anders te leggen: bij Julian Assange, Wikileaks, vuile trucjes, Ruslandgate, de Chinezen, enz. enz. De enige strategie van de Democraten is om Trump belachelijk te maken en te demoniseren. De standpunten die voorafgaand aan de Democratische conventie verkondigd worden, blinken uit in onbeduidendheid. Eenmaal omgezet in een verkiezingsprogramma zullen ze nog meer aan kracht inboeten, en als Biden verkozen zou worden, zullen ze helemaal verwaterd zijn.

Een economische crisis van ongekende omvang hangt als een onweerswolk boven de verkiezingen. En hoewel de aandelenmarkt zich lijkt te onttrekken aan elke realiteit, is de ineenstorting van de arbeidsmarkt en de economische activiteit maar al te reëel. Net nu deskundigen een zonnestraaltje door het wolkendek zien piepen, smoort het coronavirus elk voorzichtig economisch herstel. De grote tegenstelling in de VS van 2020 is die tussen de kelderende economie enerzijds en de diepgewortelde, wijdverbreide ideologie van onmiddellijke voldoening, van bekrompen individueel eigenbelang anderzijds. Deze ideologie brengt met zich mee dat hele volksstammen zich niets van de virusprotocollen aantrekken.

Maar het coronavirus is ideologisch bevooroordeeld. Het houdt niet van rationele en collectieve maatregelen. Het geeft de voorkeur aan egocentrische en egoïstische keuzes omdat het hierdoor vooruitgang boekt. Het dogma van de vrijheid, van de ongelimiteerde, onbezonnen en onverantwoordelijke vrijheid heerst al sinds de stichting van de Verenigde Staten, maar nu komt het oog in oog te staan met een gevaar dat zijn trouwste gelovigen verslindt.

Vanaf de tachtiger jaren heeft het financieringskapitaal een steeds groter deel van de vermeende economische activiteiten in de VS voor zijn rekening genomen. Deze activiteiten komen steeds losser te staan van de productieactiviteiten. Ze komen steeds meer neer op het verwerven en verzilveren van tegoedbonnen voor mogelijke economische activiteiten in de toekomst (speculatie). Het spreekt voor zich dat de levensvatbaarheid van dit proces afhankelijk is van wankele subjectieve voorwaarden, zoals het vertrouwen van het publiek. In een oogwenk kunnen economische verstoringen het benodigde vertrouwen wegvagen, hetgeen leidde tot een ineenstorting zoals in 2000-2001 en 2007-2009. Nu is het weer zover.

Natuurlijk is het kapitalisme veerkrachtig. Maar de verstoringen van 2020 zijn veel gevaarlijker dan die in het verleden, en veroorzaken een enorme latente deflatoire druk. Naarmate het vertrouwen van investeerders en consumenten afneemt, komen speculatieve 'waarden' in het geding, waardoor het vertrouwen en de gepercipieerde waarde nog verder worden aangetast. Zo ontstaat er een deflatiespiraal. De instrumenten waarover de centrale banken en de schatkisten beschikten, zijn inmiddels versleten en uitgeput.

Als er al een bemoedigende ontwikkeling in de VS is, dan is het de enorme uitbarsting van het antiracistische activisme, dat zich vanuit de grote steden tot de straten van het platteland verspreid heeft.

Het is indrukwekkend dat veel witte mensen meedoen aan deze acties, en ze zelfs organiseren. De acties begonnen uit woede over het politiegeweld tegen zwarten. Nu zijn ze ook gericht tegen het systematische racisme binnen de Amerikaanse samenleving. Het is misschien wel het grootste protest tegen raciale onrechtvaardigheid sinds de burgerrechtenbeweging in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw.

Als gevolg van deze acties heeft de publieke opinie in de VS een opvallende verschuiving ondergaan. Uit een recente opiniepeiling van The Wall Street Journal en NBC (9-12 juli) bleek dat 56 procent van de Amerikaanse bevolking "van mening is dat de Amerikaanse samenleving racistisch is"! Het is veelzeggend dat de vaakst ingevulde verklaring van het racisme in de VS was: "Mensen van kleur worden gediscrimineerd omdat onze maatschappij daarop ingericht is, met behulp van haar beleid en haar instellingen." Daarnaast gaf 57 procent van de respondenten aan dat ze de protesten en demonstraties naar aanleiding van de moord op George Floyd "volledig ondersteunden".

Waarschijnlijk is er in de Amerikaanse geschiedenis nooit een periode geweest waarin een meerderheid van de bevolking de Amerikaanse maatschappij als racistisch beschouwde, en haar steun uitsprak voor de strijd tegen raciale onrechtvaardigheid. Dit is een moment dat geweldige kansen biedt, kansen die we niet mogen verspillen.

Hierbij is het essentieel om duidelijk te zijn over het wezen van racisme, om geen fouten of dwaasheden te begaan, en om doodlopende wegen te vermijden. Een te groot deel van hen die nu strijden tegen racisme rommelen maar wat in de marge en verwarren taal, symbolen en uiterlijkheden met raciale ongelijkheid. Ze vallen stromannen, woorden, standbeelden en gebouwen aan, en niet de vele belemmeringen die gelijkwaardigheid in de weg staan. Ze zien over het hoofd dat banen, huizen, veiligheid en gezondheid aan de basis staan van rassengelijkheid, en niet het gedrag en de interacties die juist het gevolg zijn van de ongelijkheid. In de onsterfelijke woorden van de grote Nina Simone: "Je hoeft niet naast me te wonen / Maar geef me mijn gelijkwaardigheid."

Sensitiviteitstrainingen, straattheater en eindeloos palaveren zullen de problemen van lage inkomens, armoede, verpauperende buurten, slechte scholen en een ontoereikende gezondheidszorg niet oplossen. Hiervoor zijn economische oplossingen zoals herverdeling nodig. De opiniepeilingen tonen aan dat de Amerikaanse bevolking klaar is voor een moderne versie van 'forty acres and a mule', de landhervorming die de vrijgelaten slaven tegen het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog werd beloofd. De bevolking is alvast klaar voor een bezielde en doeltreffende campagne van economische positieve discriminatie. En de politici? De leiders? De deskundigen?

Als we dit potentieel historische momentum niet willen verliezen, mag het niet gekaapt worden door politici van de Democratische Partij die het willen gebruiken als knuppel tegen de Republikeinen, om het vervolgens te verkwanselen. Dit momentum mag niet gebruikt worden als een onbezonnen uiting van jeugdige rebellie, alleen maar om hen die zich nu tegen fundamentele veranderingen verzetten te choqueren.

De onderlinge samenhang van onze vier crises - de epidemiologische, de politieke, de economische en de raciale - biedt een unieke kans om fundamentele veranderingen in de VS door te voeren. Is er iemand die gelooft dat Biden of Trump tegen deze taak is opgewassen?

Deze uitdaging vereist een volwassen, toegewijde, ideologisch verantwoorde linkse aanpak. Het is moeilijk om het niet oneens te zijn met Glen Ford van Black Agenda Report die zegt: "Links in de VS is zo zwak dat het niet in staat is om met een uitleg te komen voor de vele crises die zo verwoestend zijn voor de Amerikaanse bevolking. Links Amerika onttrekt zich aan zijn verplichting van solidariteit met de slachtoffers van het wereldwijde Amerikaanse imperialisme."

Dit neemt niet weg dat het noodzakelijk is om nu een linkse beweging tot stand te brengen die de ernst van de crisis begrijpt, een linkse beweging die voorbij het kapitalisme kijkt, die een duidelijk idee van een socialistische toekomst heeft, en een plan om daar te komen. Dat is de taak die voor ons ligt.

---

Bron: ZZ's blog, 28 juli 2020, vertaling Frans Willems.