Het koolstofbudget raakt op en de emissiekloof gaapt breed

Het koolstofbudget raakt op en de emissiekloof gaapt breed. Het is ernstig. In het Shell-vonnis van 26 mei zegt de rechter het duidelijk: eenieder heeft recht op leven en een ongestoord gezinsleven. Dat staat in het Charter van de Mensenrechten. Bescherming tegen schade door klimaatverandering is dus een mensenrecht (vonnis punt 4.4.2.)

Dat zou de overheden moeten verplichten om een drastischer beleid te voeren dan nu. Dat verplicht ook elk bedrijf om na te denken over de hele waardeketen van hun productie, van ontginning grondstoffen, over productie en transport, tot gebruik en verwijdering in de afvalfase.

Welke invloed heeft elk van die stappen op broeikas-emissies? De 'zorgvuldigheidsnorm' moet in acht genomen worden. Anders gezegd: vermijd beleidskeuzes die een verdere verslechtering van het klimaat inhouden.

Het kantelpunt van 1,5 graad C is er misschien al binnen vijf jaar

Klimaatdeskundigen bereiden een nieuw IPCC-rapport voor, dat in februari 2022 officieel gepubliceerd zal worden. Stukken van de inhoud zijn al bekend door artikelen van onder andere het WMO (Wereld Meteorologisch Instituut).

Hun secretaris-generaal professor Petteri Taalas schrijft: "In 2020 was de gemiddelde temperatuur 1,2 graad C boven het pre-industriële gemiddelde. Een eerste overschrijding van de 1,5 graad C-grens zullen we misschien al zien in de komende vijf jaar... Deze cijfers zijn meer dan alleen een statistiek. Hogere temperaturen betekenen meer smelten van ijs, hogere zeeniveaus, meer hittegolven en andere extreme weerfenomenen, grotere impact op onze voedselveiligheid, gezondheid, de omgeving en duurzame ontwikkeling... Het zal ons verplichten tot veel klimaat-adaptatie-maatregelen...".

Toelaten dat de gemiddelde klimaatopwarming tot 2 graden C gaat, is voor de IPCC-specialisten geen optie meer. Opwarming tot 1,5 graad C zou het uiterste moeten zijn. Nota: in België en in Nederland is de huidige gemiddelde opwarming al 1,7 graad C. Ook in Australië, Canada, Siberië en het westen van de VS is het extremer dan elders.

Het koolstofbudget raakt op en de emissiekloof gaapt breed

Het jaar 1990 werd door de Verenigde Naties als basislijn genomen voor de broeikasemissies. Toen werd er gezegd dat de emissies wereldwijd met 85 procent moesten dalen. Het bleef bij woorden. Gemiddeld stegen de emissies elk jaar met 2 procent. De kloof tussen wat zou moeten en de werkelijkheid werd zo steeds groter.

Het IPCC berekende in 2017 dat er wereldwijd in het geheel nog 580 gigaton CO2 zou mogen worden uitgestoten om met een kans van 2 op 3, niet boven de 1,5 graad C uit te komen. (1 gigaton = 1000 miljoen ton). Dat noemden ze het 'koolstofbudget' voor de wereld. Elk jaar wordt er wereldwijd circa 40 gigaton CO2 uitgestoten. Dat maakt dat ons koolstofbudget vorig jaar, 2020, nog slechts 460 gigaton was. Over tien jaar is dit koolstofbudget op. We riskeren dan een op hol slaan van de klimaatveranderingen.

De laatste jaren publiceren de Verenigde Naties (de UNEP) ook een 'Emission Gap Report'. Die 40 gigaton is 21 gigaton meer dan wat zou overeenkomen met de beperking tot 1,5 graad C. Daar ligt de verklaring dat zeker alle rijkere landen hun emissie ten laatste tegen 2030, over 9 jaar, met twee derde (65%) zouden moeten verminderen. Nu is het ernst. Er is geen uitstel meer mogelijk!

Klimaatneutraal in 2050? Netto zero emissie is geen zero emissie

Steeds meer beleidsmensen en overheden zeggen toe naar 'klimaatneutraliteit' te streven tegen het jaar 2050. Ook wordt vaak de term gebruikt 'netto zero emissie': evenveel weghalen van CO2 uit de atmosfeer en de oceanen als er uitgestoten wordt. Compenseren van emissie wordt dan een alibi om niet te hoeven nadenken over de reorganisatie van het productieproces om zo drastisch de emissies om laag te halen. Zo komen we er niet.

Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) geeft aan dat van die 40 gigaton CO2-emissies, in 2020 34 gigaton gelinkt is aan energievoorziening en industriële processen. Zonder ingrijpen op grote schaal zal dat leiden tot een temperatuurstijging met 2,7 graden C of meer. Zij bevelen aan om alle bestaande technologie van hernieuwbare energie onmiddellijk in de praktijk te brengen.

Ook de Europese Unie vraagt een onderscheid te maken tussen effectieve vermindering van emissie via efficiëntieverbetering en omschakeling naar hernieuwbaar enerzijds en compensatiedoelstellingen anderzijds. Dat in een verhouding van 90/10 procent. Laat het duidelijk zijn dat compensatie niet mag leiden tot uitstelgedrag: "We stoten nu nog uit en over 40 jaar in 2050 zullen we wel iets vinden om dat goed te maken". Ondertussen hebben we dan al zoveel kantelpunten bereikt, dat hele ecosystemen ingestort zijn. Dat valt niet te herstellen binnen mensenheugenis.

Herstel van ecosystemen als ultieme redding

Zeer zeker zullen we CO2 terug moeten halen uit de atmosfeer en uit de oceanen. Juist omdat we al zo veel vertraging hebben opgelopen. Dat kan technologisch. CO2 zou op korte termijn een grondstof moeten worden ter vervanging van petroleum.

Maar dat kan vooral biologisch door plantengroei en dierlijke biomassa. Het kapotmaken van de biodiversiteit voor plantages of mijnbouw zou gestopt moeten worden en teruggedraaid. De oceanen zijn de bakermat van het leven. Door de industriële exploitatie is het visbestand op de meeste plaatsen met 90 procent achteruitgegaan. Ook het mariene leven moet hersteld worden.

De VN (UNEP en FAO) schreef een nieuw rapport: De VRT meldde: "Gebied ter grootte van China teruggeven aan natuur om achteruitgang aarde tegen te gaan. Om het verlies aan biodiversiteit, de klimaatverandering en de vervuiling van onze planeet te stoppen, moeten we een gebied van 10 miljoen vierkante kilometer teruggeven aan de natuur en opnieuw laten verwilderen. Alleen zo blijft de aarde leefbaar voor iedereen. Er is dus veel meer nodig dan het beschermen van de huidige natuurgebieden. Dit zal geld kosten, maar dat zal zich ruimschoots terugverdienen."