Hoofdlijnenakkoord af; stoelendans EU begint

Terwijl de formatie van de nieuwe regering in Nederland wordt afgerond, gaat de stoelendans in Europa nu beginnen. Deze ontwikkelingen zijn nauwer aan elkaar gerelateerd dan vaak wordt gedacht. De vorming van de nieuwe regering en het hoofdlijnenakkoord signaleren bepaalde wijzigingen in het Nederlandse beleid. Ondanks bepaalde spanningen, die wel bestaan maar in de media flink worden uitvergroot, liggen die wijzigingen grotendeels juist in lijn met de richtlijnen vanuit de EU. ‘Bestaanszekerheid’ beloven de partijen die de nieuwe regering vormen. En wordt ook beloofd in aanloop naar de Europese verkiezingen. Maar is dat werkelijk wat de nieuwe regering in Nederland en de nieuwe Europese Commissie in Europa ons de komende jaren gaan bieden?

Sigaar uit eigen doos

“Iedereen gaat erop vooruit.” “Er is zelden zo’n sociaal pakket geweest.” Als we Wilders moeten geloven, dan zorgt de nieuwe regering voor bestaanszekerheid. Halvering van het eigen risico is daarbij het paradepaardje van de nieuwe regering. Het is bij uitstek de maatregel die moet aantonen dat deze regering wel aan de ‘hardwerkende Nederlanders’ denkt. Wie echter een blik werpt op de budgettaire bijlage van het hoofdlijnenakkoord, zal zien dat deze maatregel, die overigens pas vanaf 2027 in moet gaan, moet worden gefinancierd uit stijging van de zorgpremie en de inkomensafhankelijke bijdrage voor de zorg.

Met andere woorden, de ‘hardwerkende Nederlander’ ontvangt in de ene zak wat uit diens andere zak wordt gejat. Precies zo gaat het met de andere zogenaamd ‘sociale’ maatregelen die in het hoofdlijnenakkoord staan. Stuk voor stuk zijn het sigaren uit eigen doos.

Over andere belangrijke onderwerpen, zoals het pensioenstelsel, is geen woord te vinden in het hoofdlijnenakkoord. Ondertussen worden onder de radar een reeks bezuinigingen doorgevoerd en belastingen verhoogd, o.a. op culturele voorzieningen, onderwijs, reizen enzovoort.

Belangrijker is echter dat in het hoofdlijnenakkoord wordt voorgesorteerd op veel grotere aankomende bezuinigingen. Er wordt onderstreept dat de regering zich zal houden aan de begrotingsnormen en het Stabiliteit- en Groeipact van de EU, een mechanisme dat elke economische tegenslag op het volk afwentelt. Als eerste bezuinigingsmaatregel staat in het hoofdlijnenakkoord het “niet-indexeren van uitgaven”, maar als het economisch tegenzit ook “uitgavenvermindering” – een mooi woord voor bezuinigingen.

Met andere woorden, de verlaging van eigen risico en alle andere maatregelen van het hoofdlijnenakkoord staan volledig op losse schroeven. De nieuwe regering maakt ze afhankelijk van de ontwikkelingen in de economie; en de economische vooruitzichten zijn niet rooskleurig.

‘Bestaanszekerheid’ en ‘lastenverlichting’ – maar voor wie?

Dit weerspiegelt een wijziging in de manier waarop de burgerlijke staat de kapitalistische economie steunt. Die zien we niet alleen in Nederland, maar ook op het niveau van de EU. Want ook daar worden achter de schermen bezuinigingen voorbereid, al wordt dat nu in aanloop naar de verkiezingen van het Europees Parlement in de doofpot gestopt.

De afgelopen tijd was het beleid vooral gericht op veel geld in de economie pompen om de markten – die allang verzadigd zijn van kapitaal – draaiende te houden. Maar dat kan niet oneindig worden voortgezet. Nu worden bezuinigingen voorbereid, die de werkende klasse zullen raken. Zo moet het concurrentievermogen verbeteren en geld vrij blijven om het grootkapitaal te subsidiëren en de oorlogseconomie van de grond te krijgen.

Deze aanpassing in het beleid is nodig omdat de heersende klasse de bui ziet hangen. De concurrentie en internationale tegenstellingen nemen toe. De heersende klasse maakt zich zorgen om de situatie van de Europese economie. Fases van recessie en stilstand volgen elkaar op, terwijl het concurrentievermogen van de Europese monopolies onder druk staat.

Daarom onderschrijft het hoofdlijnenakkoord: “verbetering van het vestigingsklimaat staat voorop”. In dat kader worden “recente lastenverzwaringen voor ondernemers (…) teruggedraaid”, terwijl vele miljarden worden gereserveerd om het grootkapitaal te spekken. Zo worden miljarden gestoken in de ‘energietransitie’. Maar ook de 2 procent norm betekent dat de uitgaven voor defensie, die in enkele jaren al zijn verdubbeld, met nog vele miljarden zullen stijgen.

Hier zien we dus waar de nieuwe regering wel echte lastenverlichting doorvoert en geld in pompt: niet de ‘hardwerkende Nederlander’, maar het grootkapitaal en in het bijzonder de oorlogsindustrie. Ondertussen zien we in het hoofdlijnenakkoord overigens ook een grootschalig geschuif met geld voor investeringen, die een zekere herverdeling van de taart binnen de Nederlandse bourgeoisie weerspiegelt. Dat is een uitdrukking van tegenstellingen binnen de kapitalistenklasse.

In ieder geval is helder dat het nieuwe kabinet alles op alles zal zetten voor bestaanszekerheid, maar wel die van het grootkapitaal en ten koste van de werkende bevolking.

‘Grip op migratie’

Het onderwerp uit het hoofdlijnenakkoord dat het meest is uitgelicht, is toch wel ‘grip op migratie’. Een interessante formulering, die niet van de koker van de PVV komt. Die formulering werd door het vorige kabinet al gehanteerd en vinden we ook terug in de brief van VNO-NCW – de belangrijkste vertegenwoordiger van de grote industriëlen, bankiers en andere kapitalisten – waarin ze hun verlanglijstje kenbaar maakten toen informateur Plasterk de nieuwe coalitieregering vormde.

Het gaat dus niet om een ‘stop’ op migratie. Immers heeft het kapitaal behoefte aan een toevoer van goedkope arbeidskrachten. Er komt enkel ‘grip’ op migratie, en daar hangen twee aspecten aan. Enerzijds wil dit zeggen dat migranten worden toegelaten of teruggestuurd op basis van hoe economisch nuttig ze zijn voor het kapitaal. Anderzijds wordt de overheid ontheven van plichten om vluchtelingen en migranten op een menselijke manier op te vangen, en dus ook van de kosten die daarbij komen kijken.

De situatie van vluchtelingen en migranten is al erbarmelijk en zal met deze maatregelen nog verder worden verergerd. De PVV en andere coalitiepartijen proberen de steun van de bevolking te winnen voor dit onmenselijke beleid, door de indruk te wekken dat deze maatregelen in het belang zijn van de ‘hardwerkende Nederlanders’, omdat er geld bespaard wordt. Maar los van het feit dat gespaard geld bij het grootkapitaal en de oorlogsindustrie terechtkomt, creëren deze maatregelen juist een neerwaartse druk op het algemene inkomenspeil en arbeidsrechten voor de werkende klasse. Want de maandenlange onmenselijke omstandigheden en rechteloosheid waarmee vluchtelingen en migranten worden geconfronteerd, levert een constante toestroom op van het ‘industrieel reserveleger’, dat is klaargestoomd voor hevige uitbuiting door werkgevers.

Nieuwe migratie en asielpact EU legt recht op asiel aan banden

Burgerlijke media leggen veelal de nadruk op de spanning tussen de migratieplannen van de nieuwe regering en de regels van de EU. Hoewel die spanningen er wel degelijk zijn, wordt het op een misleidende manier gebracht. De EU wordt – zeker door sociaaldemocratische en liberale partijen – gepresenteerd als de kracht die de vluchtelingen en migranten zal beschermen. Maar niets is minder waar.

Een paar weken geleden heeft de Europese Unie het nieuwe migratie- en asielpact aangenomen. Dit pact maakt in wezen een einde aan het recht op asiel. Het is gericht op snelle en achteloze procedures, zonder individuele behandeling. Massale afwijzing van asielaanvragen en uitzettingen worden mogelijk maakt. Daarbij wordt het mogelijk gemaakt om vluchtelingen terug te sturen naar landen waar oorlog is (naar zogenaamd ‘veilige’ delen). Het migratie- en asielpact is het gericht op het voortzetten van het gevangenhouden van vluchtelingen en migranten in concentratiekampen aan de randen van de EU onder onmenselijke omstandigheden. Daarbij wordt vastgelegd dat ‘proportioneel’ geweld mag worden gebruikt tegen vluchtelingen en dat verregaande biometrische gegevens af mogen worden genomen, zelfs bij kinderen van zes. Tot slot wordt mogelijk gemaakt om alle procedures aan de kant te schuiven wanneer de ‘nationale veiligheid’ in het geding is.

Ondanks bepaalde spanningen, die vooral betrekking hebben op de verdeling van lasten en beschikbaar geld, zijn de maatregelen die deze extreemrechtse regering neemt op migratie volledig in lijn met de reactionaire agenda van de EU op deze kwestie.

De mensen die vluchten voor oorlog, onderdrukking en economische uitzichtloosheid worden als ‘dreiging’ afgeschilderd. Mensen die gedwongen zijn te vluchten, mede door de imperialistische interventies van de EU-landen in Afrika en het Midden-Oosten en de plundering van die landen door Europese monopolies. Het onmenselijke beleid van zowel de nieuwe coalitie als de EU is doordrongen van vluchtelingenhaat, xenofobie en racisme.

Paradijs voor de lobby’s; strop voor de democratie

Het migratiebeleid toont het reactionaire karakter van de EU. Het is en blijft immers een imperialistische unie. Ondanks alle pogingen van verschillende partijen om de EU af te schilderen als een ‘paradijs voor de democratie’, is het in feite een unie van de Europese monopolies, van het grootkapitaal. Niet van de Europese volkeren, en zeker niet van de meer dan 16 miljoen werklozen en 100 miljoen mensen die in de EU leven onder de armoedegrens, waarvan 25 procent kinderen en 16 procent ouderen.

De EU is niet het paradijs voor de democratie, maar voor de lobbyisten, waarvan er tienduizenden onbeschaamd rondlopen in de wandelgangen van het Europarlement. Het overgrote gedeelte van EU-wetgeving wordt tot in de details letterlijk voorgeschreven door de lobbyisten. Het magische antwoord van de EU hierop is ‘transparantie’. Want als de lobbyisten in een of ander transparantieregister staan aangegeven, dan is er geen probleem meer. Dan kunnen ze vrij rondlopen in het Europarlement en de Europese Commissie. Alsof het ontbreken van deze lijst het probleem was.

Ondertussen staan democratische politieke rechten en vrijheden onder druk. Repressiemechanismen worden verder uitgebreid. In tien EU-lidstaten wordt vakbondsactiviteit beperkt of zelfs nagenoeg verboden. In vijftien EU-lidstaten gelden maatregelen die het stakingsrecht compleet inperken of praktisch verbieden.

Maar de strop voor de democratie zien we ook in het hoofdlijnenakkoord. Enkele maatregelen die de capaciteiten en controlerende werking van de Tweede Kamer uitbreiden, worden in het hoofdlijnenakkoord opgevolgd door hele pagina’s die gewijd zijn aan ‘nationale veiligheid’ en ‘weerbare samenleving’. Dat wil zeggen: talloze maatregelen die de repressie opvoeren, de bevoegdheden en mogelijkheden van politie en geheime dienst uitbreiden, en democratische politieke rechten en vrijheden beperken.

Krokodillentranen om extreemrechts

In het licht van de Europese verkiezingen proberen vooral liberale en sociaaldemocratische partijen de Europese Unie op te hemelen. Het imperialistisch verbond, in dienst van de grote monopolies, proberen ze af te schilderen als een ‘progressief’ en ‘democratisch’ project. Ze zeggen dat ze zich zorgen maken om extreemrechts en presenteren de EU als antwoord op de opkomst van extreemrechts. Maar de EU, inclusief de conservatieve, liberale en sociaaldemocratische fracties, hebben juist de rode loper uitgelegd voor de opkomst van extreemrechts en zelfs fascisme.

Dat hebben ze gedaan door extreemrechtse opvattingen en partijen te normaliseren. Enerzijds doordat de liberale en sociaaldemocratische regeringen zelf een reactionaire agenda uitrollen met repressie tegen de arbeidersbeweging, imperialistische oorlogen en interventies, onmenselijke behandeling van vluchtelingen en migranten enz. Maar ze hebben extreemrechtse partijen en hun gedachtegoed ook genormaliseerd door herhaaldelijk samen met extreemrechts te regeren. Zoals nu de VVD en NSC nu doen, die zich in het kader van hun inzet voor ‘liberale waarden’ of de ‘bestuurscultuur’ en ‘rechtsstaat’ de afgelopen jaren nog zo druk maakten om extreemrechts. Maar laten we niet vergeten dat ook sociaaldemocratische partijen dit doen. Zoals in Griekenland, waar in 2015-2019 een coalitieregering bestond van de was van de zogenaamd ‘radicaallinkse’ (lees: sociaaldemocratische) Syriza en de nationalistische, extreemrechtse partij Anel.

Maar een nog belangrijkere factor is het anticommunisme, met de walgelijke ‘hoefijzertheorie’ en de onhistorische gelijkstelling van fascisme en communisme. Daarmee werden enerzijds voorwendselen gecreëerd om communistische symbolen en partijen te verbieden in een hele reeks lidstaten van de EU. Anderzijds wordt het fascisme impliciet gepromoot als iets wat ‘tegen het establishment’ en ‘tegen het systeem’ zou zijn. In wezen promoten ze het fascisme onder de delen van de bevolking die op zoek zijn naar een oppositie tegen het afbraakbeleid van de regeringen en de EU. Maar het fascisme is niet ‘anti-establishment’: het staat juist in dienst van het grootkapitaal en de monopolies.

Strijd voor Nederland en Europa vrij van uitbuiting en oorlog

Van de nieuwe regering en de Europese verkiezingen hoeven we weinig te verwachten. De hoop ligt in de kracht van de arbeidersklasse en haar beweging. De studentenprotesten van de afgelopen tijd tonen dat de jongeren in ieder geval geen genoegen nemen met oorlog en onrecht. De acties in verschillende sectoren tonen dat werkers geen genoegen nemen met constante achteruitgang en sigaren uit eigen doos. Ze eisen dat de afbraak stopt. Dat we er echt op vooruitgaan in plaats van steeds in te leveren. Die strijd moeten we versterken. De strijd voor een wereld zonder oorlog, armoede en uitbuiting. De communistische partij staat voorop in die strijd. Elke versterking van de NCPN vertaalt zich in versterking van de strijd voor een maatschappij vrij van uitbuiting en oorlog.