Meer dan 400 nieuwe cao's afgelopen jaar

De winter heeft inmiddels haar intrede gedaan in Nederland, en tussen het kerstdiner en de oliebollen door mogen we terugblikken op een strijdbaar 2024. Het einde van een kalenderjaar staat altijd garant voor lijstjes: zo ook in onze vaste rubriek over vakbondsnieuws. Afgelopen jaar sloot FNV maar liefst 424 cao’s af. Daarmee werden de arbeidsvoorwaarden van 3,9 miljoen mensen verbeterd, meldt de vakbond op haar website.

De nieuwe afspraken staan garant voor een gemiddelde loonstijging van 5,2 procent. Voor lagere inkomens, zo rond het minimumloon, pakt dit iets hoger uit: 5,5 procent. "Dat ging niet zonder slag of stoot", stelt FNV. "Ondanks de weerstand vanuit werkgevers, bepaalde politici en economen, heeft FNV er alles aan gedaan om de inflatieachterstand volledig te repareren." Ondanks de bemoedigende cijfers is er nog genoeg werk aan de winkel. "Tegelijkertijd is de scheefgroei toegenomen: de winsten stegen harder dan de lonen." Daarom zet de bond in het aankomende jaar in op een gemiddelde loonsverhoging van 7 procent, waarbij de koopkracht wordt verbeterd in plaats van enkel gerepareerd. De vakbond hekelt met name de opstelling van de bazen en de politiek. Ondanks dat de winsten de afgelopen jaren harder zijn gestegen dan de lonen, werd een verhoging van het minimumloon naar 14 euro (een stijging van 1,2 procent) weggestemd. Bedrijven zouden die verhoging namelijk niet 'kunnen' betalen, hoewel het vooral een kwestie van willen is, gezien de stijgende winsten. Positief is wel dat de vakbond het afgelopen jaar in een kwart van de cao's een minimumloon van 16 euro bruto afdwong.

In Delft valt rond de jaarwisseling nog genoeg af te dwingen. Zo kon het winkelende publiek op de 'drukste dag van het jaar' (27 december, derde kerstdag) een zes meter hoge opblaasbare badeend bewonderen bij de Delftse vestiging van Ikea: strijden voor betere arbeidsomstandigheden doe je namelijk niet in je een(d)tje, stelt FNV. Solidariteit is dan ook hard nodig. Na maanden van cao-onderhandelingen stelde de bond een ultimatum aan Ikea: kom over de brug met betere arbeidsvoorwaarden, of er volgen acties. De van oorsprong Zweedse meubelgigant reageerde wel, maar bood een uiterst magere salarisverhoging van 0,4 procent in januari, en 2 procent in juli. Daarmee wordt het inflatiepercentage niet eens behaald. "Daarmee gaan de werknemers het niet redden, want veel van hen komen nu al moeilijk rond", ziet FNV. De bond eist een loonsverhoging van 7 procent voor alle Ikea-medewerkers in Nederland. Daarnaast moet het bedrijf maatregelen nemen om de werkdruk te verminderen. Mocht het de meubelboer niet lukken om een fatsoenlijk cao-aanbod in elkaar te schroeven, sluiten medewerkers en de vakbond niet uit dat er een staking in het verschiet ligt.

Verder zien we dat de nieuwe cao-afspraken in het voortgezet onderwijs op vier gebieden tot positieve verbeteringen kunnen leiden. Op moment van schrijven dienen de leden nog akkoord te gaan met de 4,9 procent loonsverhoging die met terugwerkende kracht ingaat vanaf oktober 2024. De verhoging is gelijk aan die in het primair onderwijs: de vakbonden en werkgevers willen geen nieuwe loonkloof tussen deze twee sectoren laten ontstaan. Een tweede belangrijk resultaat van de onderhandelingen is dat per 1 augustus 2025 landelijke stagevergoedingen gelden voor stagiaires van mbo, hbo en de universitaire lerarenopleidingen. De vergoedingen zijn afhankelijk van het leerjaar van de student, en worden aan de hand van het aantal stagedagen per week berekend. Bij een stage van vier dagen per week krijgen tweedejaarsstudenten 200 euro per maand, derdejaarsstudenten 500 euro en vierdejaarsstudenten 800 euro. Voor eerstejaars studenten is geen stagevergoeding vastgelegd; het gaat daarbij vaak om oriëntatie- en snuffelstages. Op de derde plaats komt de verhoging van de reiskostenvergoeding van 0,17 naar 0,19 euro per kilometer. Het laatste punt uit de onderhandelingen biedt onderwijspersoneel ook zicht op betere werkomstandigheden in de toekomst: namelijk de aanpak van de torenhoge werkdruk. Werkgevers weigerden lang om überhaupt te praten over dit punt, maar na het stilleggen van de onderhandelingen en een petitie (18.000 handtekeningen) bleek er toch veel mogelijk. Nu is afgesproken dat het arbeidsmarkt- en opleidingsfonds Voion een landelijk onderzoek gaat uitvoeren naar de afspraken over taakbeleid op alle vo-scholen in Nederland. Hoewel de werkdruk een groot probleem is, blijkt het probleem niet goed in kaart gebracht. De resultaten, die in het voorjaar van 2025 worden verwacht, worden direct meegenomen in de nieuwe cao-onderhandelingen.