Naar Cuba voor een prikje?

Cuba zet een nieuwe mijlpaal in zijn wetenschappelijk onderzoek en de ambitie is groot. Met liefst vijf eigen coronavaccins in ontwikkeling wil het eiland dit jaar nog zijn hele bevolking vaccineren. De Cubanen maken zich sterk dat ze zeker 100 miljoen dosissen gaan produceren - ondanks de loodzware Amerikaanse blokkade - en hun vaccins massaal zullen uitvoeren naar landen die ze nodig hebben. Ook toeristen wordt een gratis vaccin beloofd. VRT NWS sprak met vier Cubaanse topwetenschappers.

Brood is maar één van de vele tekorten in Cuba en om enkele avocado's te bemachtigen moeten de Cubanen tegenwoordig soms een hele dag in de rij staan. De Cubaanse economie gaat door zwaar weer, verscherpte sancties door de regering-Trump missen hun effect niet en daarbovenop kwam corona, dat het toerisme volledig platlegde, één van de belangrijkste inkomsten op het eiland.

Geen aspirine, wél vaccins

"Het Amerikaanse embargo wurgt ons, zelfs aspirines kunnen we niet importeren, maar we maken wél onze eigen vaccins", klinkt het triomfantelijk in de straten van de Cubaanse hoofdstad Havana. Zo'n wetenschappelijke topprestatie is meer dan welkom, zowel voor Cuba's internationale aanzien als voor zijn nationale trots, want het volk mort en de kritiek op het regime blijft niet uit.

De vaccins die onze bevolking nodig heeft zullen in Cuba worden geproduceerd en dat geeft gemoedsrust

Dagmar García Rivera (Finlay Vaccin Instituut, Havana, Cuba): "De vaccins die onze bevolking nodig heeft zullen op Cuba worden geproduceerd en dat geeft gemoedsrust", zegt professor Dagmar García Rivera van het Finlay Vaccin Instituut aan VRT NWS. "Er zijn veel landen in de wereld die meer geld hebben dan Cuba, maar niet de wetenschappelijke, noch de technologische capaciteiten om hun eigen vaccins te ontwikkelen. Zij worden nu meegesleurd in een wereldwijde concurrentiestrijd om vaccins te kunnen bemachtigen."

"Met dank aan Fidel"

De ontwikkeling van eigen coronavaccins is goede reclame voor een land dat al decennialang zijn kwalitatief hoogstaand onderwijs en gezondheidszorg naar voren schuift als verworvenheden van zijn socialistisch systeem. En Fidel Castro is nooit ver weg op Cuba: "Dat we vandaag zelf coronavaccins kunnen maken hebben we te danken aan de genialiteit en het visionair vermogen van Fidel om de biotechnologische sector 30 jaar geleden te ontwikkelen in Cuba", vertelt García. De vaccins hebben hun namen dan ook niet gestolen: 'Soberana 01, 02 en 03' (soeverein) verwijst naar de autonomie van het eiland; 'Abdala' naar de nationale held José Martí en 'Mambisa' naar de revolutionairen die streden tegen de Spaanse overheerser.

Wereldprimeur

Van die vijf kandidaat-vaccins zijn er drie ontwikkeld door het Finlay Instituut (genoemd naar de Cubaanse epidemioloog Carlos Finlay die ontdekte dat gele koorts zich verspreidt via muggen) en twee door het CIGB, het Centrum voor Genetische Manipulatie en Biotechnologie. De Soberana-vaccins worden toegediend via een prik in de arm, de andere via de neus. Twee van de vijf zijn inmiddels begonnen aan fase 3, de laatste testfase voor eenvaccin wordt goedgekeurd. Die uitrol beperkt zich niet tot Cuba, 'Soberana 02' wordt momenteel al getest bij ruim 100.000 Iranezen en volgende maand vertrekken er 60.000 vaccins naar bondgenoot Venezuela. Het kan nog drie tot zeven maanden duren voor dat onderzoek helemaal is afgerond.

Dagmar García is bijzonder trots op 'Soeverein 02', volgens haar "een innovatief vaccin omdat het als enige kandidaat-vaccin, erkend door de Wereldgezondheidsorganisatie, een chemische koppeling maakt tussen het receptor-bindende domein (RBD) van het coronavirus met het actieve bestanddeel van het tetanusvaccin. Zo krijg je een macro-eiwit dat de immuunrespons van ons lichaam tegen het coronavirus moet vergroten."

Viroloog Johan Neyts van de KU Leuven reageert: "De Cubanen hebben een interessante truc toegepast voor de ontwikkeling van dit kandidaat-vaccin. De resultaten van hun proefdierstudies zien er veelbelovend uit. Ze hebben wel nog geen gegevens gepubliceerd van studies bij de mens, maar hun biomedisch onderzoek is uitstekend, dus dit wetenschappelijke succes spoort perfect met hun expertise." Ook vaccinoloog Geert Leroux-Roels van het Gentse CEVAC is niet verrast over de Cubaanse vaccins: "Cuba heeft altijd geïnvesteerd in geneeskunde en biotechnologie. De Cubaanse collega's zijn zeer goed opgeleid, ondanks hun schaarse middelen. Professor Gerardo Guillén (CIGB) is zelfs een oude bekende: "We hebben nog samengewerkt op één van mijn studiereizen naar Cuba."

Door de blokkade wordt het nog een hele uitdaging om miljoenen vaccins te produceren, maar de Cubaanse wetenschappers lijken er niet aan te twijfelen dat het zal lukken: "We bekijken nu volop hoe we onze productiecapaciteit kunnen opdrijven, hoe we de nodige grondstoffen kunnen invoeren en hoe we dit gaan financieren", aldus Gerardo Guillén. Uiteraard hoopt Cuba ook inkomsten te genereren met de uitvoer van hun vaccins. BioCubaFarma, een staatsgeleid farmabedrijf, verhandelt nu al 300 producten in meer dan 40 landen.

Naar Cuba voor een prikje?

Ook de belofte op een gratis vaccin voor toeristen is een verleidelijke lokroep van het eiland dat toeristen en de dollars die ze binnenbrengen meer dan ooit nodig heeft. Guillén vertelt ons dat het hotelpersoneel in Varadero, één van Cuba's belangrijkste toeristische trekpleisters, onlangs interferón-neusdruppels (een Cubaans geneesmiddel tegen COVID-19) is toegediend en dat sindsdien nog geen enkel geval van besmetting is gemeld.

"Zodra onze vaccins beschikbaar zijn zullen we toeristen een eerste dosis kunnen toedienen en de andere dosissen kunnen mee de koffer in. Want één van de voordelen van onze vaccins is dat je ze niet diepgevroren hoeft te bewaren en daardoor zijn ze makkelijk te transporteren."

26 maart 2021