Aan wie denk jij bij het woord ‘cultuur’? Grote kans dat je nu denkt aan een bekende schilder die met zijn werk in het Rijksmuseum hangt, of aan een acteur uit de nieuwste blockbuster. Wat is de cultuursector? Het is een essentiële vraag om het belang te begrijpen van de recente staking van de schrijversvakbond de Writers Guild of America (WGA) en de acteursvakbond Screen Actors Guild-American Federation of Television and Radio Artists (SAG-AFTRA). Maar eerst: wat speelt er?
De picketline
De staking begon feitelijk met een stemming op 18 april onder de leden van schrijversvakbond WGA, de Writers Guild of America. Hier zijn veel scriptschrijvers bij aangesloten die jouw favoriete series, shows en films schrijven. Op 18 april kwamen de leden bij elkaar en stemden ze of ze wél of niet gingen staken als hun eisen niet voor 1 mei werden ingewilligd door de Alliance of Motion Picture and Television Producers (AMPTP), de organisatie die grote studio's zoals Disney, Netflix en Warner Bros vertegenwoordigt. 97,85% van de leden stemde toen voor een staking.
Toen er 1 mei nog geen goede deal op tafel lag, legden de scriptschrijvers op 2 mei hun pen neer, en begonnen met borden te protesteren op de stoep van de grote studio's, het zogenoemde ‘picketing’ of protesteren aan de ‘picketline’. Ze waren het niet eens met de huidige werkomstandigheden en maakten zich zorgen om de rol van AI in de toekomst van het schrijversvak. Op 14 juli sloot ook SAG-AFTRA (Screen Actors Guild – American Federation of Television and Radio Artists), de vakbond van de acteurs die dezelfde zorgen deelden, zich aan bij het protest. De volledige productie kwam tot stilstand. Deadlines werden verschoven en series werden geannuleerd. Een zomer lang stonden de acteurs en de schrijvers samen op de stoep voor de grote studio’s. Na bijna 5 maanden lag er op 24 september eindelijk een deal op tafel voor de WGA, en na een stemming onder de leden was er officieel een akkoord op 27 september. De SAG-AFTRA moest nog ruim een maand langer staken, maar op 9 november lag er ook voor hen eindelijk een geschikte deal op tafel.
De macht van de studio’s
De eisen van beide protesten lieten iets bijzonders zien. Want niet alleen staakten de schrijvers en acteurs voor betere werkomstandigheden en verloning, maar was het hen ook te doen om een eerlijke verdeling van streaming revenue en AI. Laten we daar even naar kijken. Allereerst de streaming revenue. Schrijvers krijgen nu een groter aandeel naargelang hoe vaak hun werk wordt gestreamd, en dit geldt ook voor internationale kijkcijfers. Studio's zijn nu verplicht om te delen hoe vaak een programma wordt gestreamd; hier was tot voor kort vaak nog weinig tot geen duidelijkheid over. Waarom doet dit ertoe?
Laten we even een voorbeeld nemen: stel je eens voor dat je werkt in een pizzeria. Laten we dan voor het gemak zeggen dat een gemiddelde pizza ongeveer €8 kost om te maken en dat we die pizza verkopen voor €12. Dit zou betekenen dat je €4 winst maakt per pizza. Stel dat je daar staat te werken voor minimumloon, ongeveer €11,51 per uur. Dan zou je na 4 pizza’s je loonkosten al terugverdiend hebben. Dat is, als je een beetje doorwerkt en een grote oven hebt, ongeveer een kwartier werk, dus als je een uur werkt maak je 45 minuten winst voor je werkgever. Het zou toch mooi zijn als wij, de werkende klasse, die pizzeria zelf beheerden en de welvaart eerlijk konden verdelen in de maatschappij, toch? Hoeveel is nu jouw onderdeel in het proces waard? Bedenk dat deze vraag, maar dan nog groter, ook speelt voor iedereen die werkt, schrijft of acteert voor films, shows en series. Je levert een significant onderdeel aan een groter project dat vervolgens door miljoenen mensen wordt bekeken en soms een boxoffice haalt van miljarden dollars. Maar waar is jouw onderdeel van de winst?
Die vraag wordt extra ingewikkeld als je niet eens weet hoe vaak jouw werk gestreamd wordt. Om die macht van die grote studio's een beetje in te dammen werd er in de Verenigde Staten in 1948 een wet aangenomen waarin stond dat studio's geen bioscopen mochten uitbaten. De producenten mochten niet ook verantwoordelijk worden voor de distributie. Dit zou een bedrijf te veel macht geven over het hele proces. Met streamingservices hebben grote studio's exact de loophole gevonden die ze al sinds 1948 zoeken. Een mogelijkheid om het product, en daarmee diens geldstroom, van het begin tot einde volledig zelf te beheren. Met geen verplichting tot eerlijke verdeling van de residuals en geen verplichting tot transparant zijn in de kijkcijfers. Tot nu.
Dode gezichten
Het andere punt was Artificial Intelligence. De vakbondsleden van de WGA waren bang dat AI-schrijfprogramma’s het werk van de scenarioschrijvers zullen vervangen. AI wordt immers steeds slimmer en weet steeds betere en mooiere stukken tekst te schrijven. Voor de op winstbejag gerichte studio’s is wat werk uitbesteden aan een computerprogramma een ideale (tijd-) besparingsmogelijkheid. In de nieuwe deal van de WGA mogen studio’s geen AI gebruiken voor het schrijven van teksten, noch mogen studio’s dat vragen van hun schrijvers. Op die manier is de werkgelegenheid van schrijvers beter beschermd voor de toekomst.
Bij de acteurs van de vakbond SAG-AFTRA vormt AI nog een andere, raardere, bedreiging. Sommige filmnerds onder de lezers zullen het misschien wel weten, maar de nieuwste trend onder het door nostalgie geplaagde Hollywood is: de-aging. De mogelijkheid om een gezicht van een acteur kunstmatig te verjongen met AI en oud beeldmateriaal. Denk aan de flashbackscènes in de nieuwe film van Indiana Jones. Dit biedt ook de mogelijkheid om het gezicht van een acteur op het lichaam van een andere acteur te plaatsen, zoals dat van Luke Skywalker in de serie the Mandalorian. Het feit dat dit kan zit natuurlijk al behoorlijk in, zoals de Engelsen zouden zeggen: ‘de moral-gray-area’, maar nog dubieuzer wordt het als je bedenkt dat dit ook bij overleden acteurs kan. En het is al gebeurd. Voor de film Star Wars Rogue One heeft de studio Grand Moff Tarkin en Princess Leia in de film geplaatst. Acteur Peter Cushin (Tarkin) was al lang overleden en actrice Carrie Fisher (Leia) zou iets later die maand sterven en werkte dus ook niet mee aan de film. Voor de beide rollen werden alleen het lichaam van de nieuwe acteurs gebruikt (‘body-doubles’) en werden de gezichten van de oude acteur en actrice artificieel op de gezichten geprojecteerd. Natuurlijk is het prima als jouw bekende rol na jouw dood naar iemand anders gaat, maar ook jouw gezicht? Dat stelt de vraag: van wie is dan eigenlijk nog jouw gezicht, van jezelf of van de studio? Kortom, hoe gaan we ethisch om met nieuwe techniek? Gelukkig zijn ook hier uiteindelijk afspraken over gemaakt die acteurs beter beschermen tegen dit soort praktijken. Eerder, in oktober, waren de vertegenwoordigers van de studio’s juist op dit onderwerp nog boos van de onderhandelingstafel weggelopen. Staken werkt.
Rijke Stakers
Maar dat brengt ons ook gelijk bij het bezwaar. Zo’n onderhandelingstafel met rijke acteurs en schrijvers en nog rijkere ceo’s, wat moeten wij daarmee? Waarom zouden wij daar iets om moeten geven? Een van de veelgehoorde bezwaren op dit protest is dat dit een staking lijkt van rijke mensen. Wat hebben al die topacteurs überhaupt te klagen? Wat hebben deze sterren überhaupt gemeen met de problemen van alledag van de gewone werkende klasse? En inderdaad, de geïnterviewde stakers zijn vooral bekende acteurs of vooraanstaande schrijvers. Dit kan voor een scheef beeld zorgen en terechte wrange gevoelens opleveren. Want hoewel boze reacties op twitter nooit een goede bron zijn voor wat dan ook is de frustraties van werkers, die kijken naar bekende acteurs die klagen dat ze te weinig betaald worden, terecht. Maar allereerst gaat het zoals hiervoor beschreven om meer dan dat. En ten tweede: wat is de cultuursector? Want ook de figurant van naamloos lijk 2 uit NCIS seizoen 2 is de cultuursector, en ook hij stond bij de ‘picketline’. Onder de stakers staakte ook die ene scriptschrijver die niet betaald is voor zijn eerste opzet maar wiens ideeën toch stiekem door grote studio’s zijn overgenomen en weggegeven aan andere schrijverteams. Dit protest was juist ook bedoeld om iedereen in het team, iedereen in het creatieve proces van A tot Z, met strengere afspraken over betere verloning en arbeidsomstandigheden te beschermen tegen de onschendbare macht van de studio’s.
In de verklaring van SAG-AFTRA na het bereiken van een akkoord stond dan ook: “Dit akkoord omvat een buitengewone verhoging van de minimale compensatie, bijzondere bepalingen die leden door middel van toestemming en compensatie zullen beschermen tegen de dreiging van AI, en voor de eerste keer ooit is er een streamingsbonus vastgesteld. (...) Daarnaast bevat de deal talrijke verbeteringen voor meerdere sectoren, waaronder een compensatieverhoging voor figuranten en cruciale contractuele bepalingen ter bescherming van bijzondere doelgroepen en de diversiteit. We zijn tot een akkoord gekomen waarmee SAG-AFTRA-leden uit elke sector een duurzame carrière kunnen opbouwen. Vele duizenden artiesten, nu en in de toekomst, zullen profiteren van deze deal.”
Er valt een hoop te zeggen over de staking en over de resultaten die er uiteindelijk geboekt zijn. Zo wordt de grootste stijging van het minimumloon in 40 jaar gevierd tijdens de grootste prijsstijgingen in 40 jaar. In de ideale situatie zouden kunstenaars (iedereen overigens) gewoon gelijkwaardig in hun behoefte voorzien moeten worden zodat ze zich volledig kunnen focussen op hun kunst. Ze zouden zich helemaal niet bezig hoeven te houden met opbrengst, winst en revenues. Iemand zei ooit eens: socialisme is een maatschappij waarin de visser gedichten schrijft en de dichter vist. In de ideale situatie zou je geen grote rijke machtige studio’s hebben die via loopholes en dreigementen hun mensen kunnen behandelen als productiegoederen. Helaas is de macht van de studio's nog steeds niet gebroken. We zijn nog steeds niet de baas over onze eigen pizzeria.
Genoeg redenen om hier kritisch naar te kijken, maar we mogen niet vergeten dat elke geslaagde staking een signaal is naar het grootkapitaal. Elke geslaagde staking is daarmee ook een herinnering aan ons dat we met samenwerking, solidariteit, organisatie en doorzettingsvermogen alle grote bedrijven en studio’s kunnen dwingen om naar ons te luisteren. Natuurlijk kunnen we nog genoeg kritische noten plaatsen en zijn er nog genoeg redenen om cynisch te zijn, maar laten we dat nou eens een keer niet doen. Laten we vandaag maar gewoon eens optimistisch zijn met deze overwinningen van de WGA en de SAG-AFTRA. Want elke geslaagde staking is reden tot feest voor de hele arbeidersklasse.
Bronnen zijn bij de redactie bekend.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
