Nieuwe president van de VS: andere toon, zelfde muziek

Politiek nieuws uit de Verenigde Staten van Amerika (VS) wordt over de hele wereld gevolgd. In de imperialistische concurrentiestrijd tussen de kapitalistische landen is de VS namelijk nog altijd de sterkste met de grootste kapitaalsmacht en een enorme legermacht op alle continenten. Zodoende is er veel aandacht voor de inauguratie van de nieuwe president van de VS, Joe Biden.

Alle grote Europese nieuwszenders vertellen ons dat het nu hopelijk weer goed kan komen in de VS, na de schrik van de hopelijk laatste stuiptrekkingen van Donald Trump. Daarbij is alleen al de suggestie dat het ooit 'goed' ging in de VS lachwekkend.

Voor de arbeidersklasse in de meeste geïndustrialiseerde landen staat de VS voor een schrikbeeld van bestaansonzekerheid en volstrekt doorgeslagen kapitalistische uitbuiting en onderdrukking zonder enige sociale zekerheid. Voor de bevolking van zowat alle landen buiten de NAVO staat de VS voor politieke bemoeienis, dreiging van oorlog, terreur en fascisme. En dat niet pas sinds het presidentschap van Donald Trump.

De kapitalistische machthebbers in Europa hebben echter grotendeels dezelfde doelen als hun Amerikaanse partners, zowel wat betreft de uitbuiting van de arbeidersklasse, als ook wat betreft de economische, politieke en militaire onderdrukking van opkomende kapitalistische tegenstanders, laat staan progressieve bevrijdingsbewegingen, over de hele wereld. Daarom komt bovenstaand schrikbeeld van de VS amper naar voren in het nieuws.

Onder het presidentschap van de Republikein Donald Trump kwam hier enige verandering in. Hij vertegenwoordigt delen van het Amerikaanse kapitaal die belang hebben bij meer protectionistisch beleid en deed dat op een ongekend vulgaire manier zonder respect voor de burgerlijke gedragscodes in de nationale en internationale politiek en zonder interesse te veinzen in de belangen van de bondgenoten van het Amerikaanse kapitaal. Dat was overduidelijk tegen het zere been van de heersende kapitalisten in Europa, maar ook tegen het zere been van grote delen van het Amerikaanse kapitaal, dat zijn belangen wel degelijk bediend zag worden, maar toch voorkeur had voor een wat subtielere aanpak.

Zodoende kwam er in de burgerlijke media ineens alle ruimte voor kritiek op de president van de VS en de politiek van de Amerikaanse regering. Daarbij was er - terecht - veel focus op de extreem-rechtse en reactionaire uitspraken en besluiten waarmee Trump racisme, seksisme en fascisme in de VS en internationaal nog verder versterkte. Dat racistisch politiegeweld, etnische segregatie, seksisme tot in de 'top' van de samenleving, jacht op ongedocumenteerden ('illegal aliens'), extreem-rechts fanatisme, vuurwapen-fetisjisme en internationale moordaanslagen simpelweg de status-quo van de politiek en samenleving in de VS zijn bleef daarbij echter buiten beschouwing. Al deze zaken werden gepresenteerd als een van de vele tendensen in de Amerikaanse politiek, die met Trump plotseling onverwacht aan de macht waren gekomen en waar de Democratische president Joe Biden nu weer mee zou gaan afrekenen.

Joe Biden wordt voorgesteld als redder van progressief Amerika terwijl hij 36 jaar in de Amerikaanse senaat heeft gezeten en in die tijd alle grote oorlogen heeft gesteund, heeft meegewerkt aan de onvoorstelbare afbraak van het sociale vangnet en herhaaldelijk vóór discriminatie van de zwarte bevolking heeft gestemd. Terwijl hij vervolgens acht jaar vicepresident was onder de president die de eerste golf van de Black Lives Matter-beweging liet neerslaan. Terwijl bekend is dat de belangrijkste reden dat Amerikanen op Biden stemden in plaats van op Trump is dat ze in hem het kleinere kwaad zien ("he is not Donald Trump") en niet enig geloof hechten aan zijn politieke visie.

Typerend voor de misleidende mediaberichtgeving is een column uit de Volkskrant van 17 januari met de titel 'Met Kamala Harris als vicepresident gloort hoop voor Amerikaanse vrouwen'. De schrijfster bekritiseert hoe de Amerikaanse samenleving nog steeds vergaand doordrongen is van seksisme en noemt vage doelen en politieke voorstellen voor verandering. Alleen zijn deze voorstellen niet de doelen van Kamala Harris of Joe Biden, maar alleen ideeën van de schrijfster. De titel van de column slaat dus op zijn zachtst gezegd nergens op. Iets dat men in de redactie van de Volkskrant blijkbaar niet opvallend vindt. Bij de foto van de schrijfster wordt wel netjes vermeld: "Jennifer Smits-Kilgus werkte als topambtenaar in de regering-Bush en voerde campagne voor het team Biden-Harris. Ze is in januari gastcolumnist voor de Volkskrant."

Dit voorbeeld illustreert in een notendop het karakter van de nieuwe Democratische regering van Joe Biden. Ze is samengesteld uit rechtse Democraten én Republikeinen en heeft geen ander doel dan de verdediging van de status- quo van kapitalistische uitbuiting. Want de positie van de VS staat internationaal onder druk, vooral economisch, ook politiek, maar zelfs militair. De VS lijdt ook onder de nieuwe kapitalistische economische crisis en de economische stagnatie die de afgelopen jaren al zichtbaar waren. Er zijn binnen de bourgeoisie verschillende ideeën en belangen over hoe het verder moet. Bijvoorbeeld meer protectionistisch economisch beleid of juist minder, welke landen als bondgenoten of als vijanden kunnen dienen (EU, VK, Rusland), welke industrieën krijgen steun ('green deal' voor de techbedrijven en groene industrie of juist steun voor traditionele industrie) etc. Er zijn dus grote tegenstellingen binnen de Amerikaanse burgerij en dat is wat reflecteert op het politieke toneel. Daarnaast komt de status-quo ook onder druk door de toenemende strijd van de Amerikaanse bevolking voor economische en sociale gelijkheid.

Een situatie waarin het vulgaire optreden van Trump in de ogen van de dominante kapitalisten een bedreiging vormt doordat het blootlegt hoe verrot het kapitalistische wereldstelsel is. Zij willen de status-quo liever versluieren door praatjes tegen racisme, seksisme, homofobie etc. en voor inclusiviteit zonder enige intentie om daden bij de mooie woorden te voegen. Door praatjes waarbij de schuld voor de verrotte toestand van de Amerikaanse samenleving wordt gelegd bij de zogenaamd achterlijke bevolking in plaats van bij het kapitalistische systeem dat de ideeën vormt die de bevolking ontwikkelt over de ellende die het kapitalisme continu veroorzaakt. Een status-quo, die door Democraten én Republikeinen al decennialang wordt verdedigd met alles behalve democratische middelen, en die de kapitaalsfracties, die nu nog terugschrikken van het fascisme dat Donald Trump aanwakkert, ook met een fascistische staatsgreep zullen steunen wanneer de Amerikaanse arbeidersklasse zal samenkomen op een revolutionaire agenda, breedgedragen van vakbonden tot vrouwenbeweging, van antiracismebeweging tot vluchtelingenorganisaties. Het mag na de bestorming van het Capitool en de vele aanvallen op Black Lives Matter-demonstraties duidelijk zijn dat de stoottroepen al gereed staan om dan met de arbeidersbeweging af te rekenen.

Maar zo ver is het nog niet. En zodoende heeft Biden de steun van de meestekapitalisten voor zijn strategie van inclusief verwoorde uitbuiting, onderdrukking en imperialisme. Concreet zal de nieuwe regering volgens eigen zeggen "haar internationale verantwoordelijkheid nemen" en dus de oorlogen in het Midden-Oosten voortzetten, de agressie tegen socialistisch Cuba en landen waar het Amerikaans kapitaal intervenieert om grondstoffen en markten te verwerven, de noodhulp aan de Palestijnen weer betalen waarmee hun onderdrukking wordt afgekocht en de handelsoorlogen weer zo vormgeven dat de Europese bondgenoten iets minder schade wordt toegediend. Tegelijkertijd heeft de nieuwe regering ook belangrijke toegevingen aan de eisen van de Amerikaanse bevolking aangekondigd. Zo is men bijvoorbeeld van plan een verblijfsvergunning te geven aan miljoenen mensen die allang in de VS leven en werken en het klimaatakkoord van Parijs te tekenen.

Helaas is het eerste niet meer dan pragmatisme, want deze mensen zijn er al, dragen bij aan de economie en kosten de staat feitelijk niets behalve de kosten voor hun achtervolging zolang ze 'illegaal' zijn. En de grenzen van de VS zijn nog steeds gesloten, het recht op asiel wordt nog steeds niet erkend, veilige vluchtroutes worden verhinderd, en vooral ontwricht het internationaal beleid van het Amerikaanse kapitaal hele continenten, met name het Amerikaanse, waardoor mensen gedwongen worden te vluchten of te migreren. En wat betreft het klimaatakkoord van Parijs hebben onze regeringen hier in Europa duidelijk laten zien dat het veel makkelijker is om de klimaatbeweging in toom te houden als je haar naar de mond praat, maar het bij halve schijnoplossingen houdt en ondertussen klimaatbeleid vooral gebruikt om de werkende klasse sterker te belasten en miljarden in de schoot te gooien van de oude industrie die de klimaatcrisis heeft veroorzaakt en de nieuwe industrie die net doet alsof ze de klimaatcrisis oplost.

Dat de VS onder de nieuwe regering weer zal toetreden tot een aantal VN-organisaties is ook wel degelijk een verandering. Hierin ziet men het verschil tussen de protectionistisch en isolationistische strategie van de kapitalisten die Trump ondersteunen en de kapitaalsgroepen die meer internationaal gericht zijn en dus de internationale organisaties willen domineren in plaats van bestrijden. Voor de wereldvrede, eerlijke handel en dergelijke heeft het echter weinig betekenis, hoewel het natuurlijk wel te begroeten is als humanitaire programma's weer over meer geld kunnen beschikken om ten minste de ergste gevolgen van het imperialistische beleid van VS en EU op te vangen.

Voor het binnenlandse beleid heeft de nieuwe regering aangekondigd dat de betaaltermijnen voor studieschulden worden versoepeld. Dit is een voor de hand liggende zet gezien het feit dat de 1 biljoen dollar schuld, die de Amerikaanse werkende klasse is opgedrongen om ten minste een schijn van kans te maken op de arbeidsmarkt, door vele economen wordt gezien als de volgende grote financiële bubbel die gaat barsten. Echter, zolang het onderwijs geprivatiseerd en peperduur blijft, zijn dit soort aankondigingen een wel zeer schamele troost voor de jeugd van de Amerikaanse arbeidersgezinnen. Exact hetzelfde geldt voor de aankondiging van een tijdelijke stop op uithuiszettingen van huurders met geldproblemen gedurende de coronapandemie. Het is positief, maar de huurschulden blijven gewoon staan en het verandert al helemaal niets aan het feit dat er al miljoenen daklozen zijn in een land waar voldoende huizen staan voor alle inwoners.

De andere tegemoetkomingen aan de inkomens van de werkende klasse in de VS die Biden voorstelt, zijn afhankelijk van parlementaire goedkeuring en zodoende minder zeker. Het valt te hopen dat de arbeidersbeweging druk blijft uitoefenen op het Amerikaanse kapitaal en de twee systeempartijen om daadwerkelijke toegevingen er door te krijgen. Het gaat hierbij om bijvoorbeeld een verhoging van de bijstandsuitkeringen naar 400 dollar per week, voedselprogramma's, steun aan kinderdagverblijven en de verhoging van het federaal minimumloon naar 15 dollar per uur. Deze maatregelen moeten ten eerste nog worden aangenomen door het parlement, maar vooral moeten ze niet beperkt worden tot de coronatijd. Dat nu extra veel mensen in schrijnende armoede moeten leven betekent niet dat het oké is als in tijden van zogenaamde economische voorspoed en historisch lage werkloosheidscijfers al tientallen miljoenen mensen in volstrekte armoede zitten.

De nieuwe regering is zich er absoluut van bewust dat de werkende klasse er precies zo over denkt, het gaat bij deze beloftes immers om eisen die de arbeidersbeweging al jaren stelt en waarvoor ze strijdt. Dat blijkt ook uit de uitspraak van de 'Chief of Staff' van de nieuwe regering, Ron Klain. "President-elect Biden will take action - not just to reverse the gravest damages of the Trump administration - but also to start moving our country forward." Een weg vooruit voor een imperialistische supermacht in verval bestaat echter niet.

Wie zijn politieke dominantie wil verdedigen, waar de economische basis hiervoor allang is verdwenen, kan niet anders dan de militaire kaart trekken en het internationaal recht aan zijn laars lappen. In het beste geval wordt daarbij de loyaliteit van de arbeidersbeweging gekocht met 'sociaal binnenlands beleid', maar zodra de economische crisis, die al voor de coronapandemie was begonnen, vol toeslaat zal de financiële speelruimte hiervoor exact nul zijn. En zullen alle bovengenoemde verbeteringen op losse schroeven komen te staan, áls ze al waren doorgevoerd. Het grootkapitaal zal zijn kans grijpen om alle verdergaande sociale tegemoetkomingen te verhinderen. Voor de werkende klasse en de onderdrukte bevolkingslagen van de VS is er maar een weg voorwaarts: socialisme!