Oorlogsdreiging in de Egeïsche Zee

Dat de Egeïsche Zee met haar eilanden niet alleen een vakantieplaats is werd de laatste maanden steeds duidelijker, want de imperialistische concurrentie in het oostelijke Middellandse Zeegebied heeft verontrustende vormen aangenomen. In Griekenland heeft het conflict met Turkije de laatste tijd het nieuws over de tweede coronagolf op de achtergrond gedrongen.

Athene en Ankara hebben zich gestort op een ware golf van diplomatieke contacten met hun Europese en NAVO-partners om elk voor zich zo goed mogelijke voorwaarden te scheppen binnen het kader van de plannen van VS, EU en NAVO tot co-exploitatie van de Egeïsche Zee en het oostelijke Middellandse Zeegebied. De Turkse schendingen van het Griekse luchtruim zijn al bijna 'oude koek'. De provocaties escaleren echter vooral op zee. Sinds 10 augustus is het Turkse schip 'Oruc Reis', vergezeld van andere oorlogsfregatten, op seismisch onderzoek uit binnen het Griekse continentale plat en de Cypriotische Exclusieve Economische Zone. Dat zal volgens Erdogan tot 23 augustus doorgaan.

Zowel de Griekse premier Mitsotákis als de Turkse president Erdogan zijn regelmatig in gesprek met Angela Merkel, nu Duitsland voor zes maanden als voorzitter van de Europese Unie fungeert. Officieel ging het gesprek met Griekenland over de ontwikkelingen in de oostelijke Middellandse Zee en de Turkse provocaties. Mitsotákis zou volgens regeringsbronnen de EU gevraagd hebben om zich daadwerkelijk solidair met haar Griekse lidstaat te tonen en niet om alleen maar als scheidsrechter in de Grieks-Turkse kwestie op te treden. Dus deze kwestie zou in de onderhandelingen van de EU met 'strategische partner' Turkije opgenomen moeten worden, waarmee Griekenlands soevereine rechten dan wél als onderhandelbaar op tafel zijn komen te liggen.

'Opvallend' is de Amerikaanse inmenging. Afgezien van de hoofdrol, die de VS toch al (wil) spelen in de licht ontvlambare regio, kwam daar nog het antwoord bij - in opdracht van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo - van Matthew Palmer, adjunct-staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken van de VS, bevoegd voor Euraziatische Zaken, op een brief van de Grieks-amerikaanse Organisatie AHEPA, de grootste organisatie van Grieks-amerikanen ter wereld. Deze laatste had in een schrijven van 22 juli jl. uitdrukking gegeven aan haar ongerustheid i.v.m de Turkse provocaties in de Egeïsche Zee en het oostelijke Middellandse Zeegebied. In het antwoord van de Amerikaanse diplomaat werden de onaanvaardbare Turkse claims op één lijn gesteld met de Griekse soevereine rechten: "De VS is zeer verontrust over de Turkse intentie onderzoek te verrichten naar natuurlijke bronnen in gebieden van de oostelijke Middellandse Zee, waar Griekenland zijn rechten kan doen gelden".

Voorts legde hij er de nadruk op, dat een botsing tussen twee NAVO-bondgenoten vermeden diende te worden en dat het exploiteren van grondstoffen in het gebied de samenwerking dient te bevorderen. Een opmerking, die duidelijk in de richting van co-exploitatie wijst. Ook herhaalde hij de nogal problematische stelling, dat "eilanden in het algemeen Exclusieve Economische Zones en continentale platten als resultaat hebben in dezelfde mate waarin dit gebeurt op welk ander gebied op het vaste land dan ook". Deze stelling vormde overigens de basis voor een erkenning van de verminderde invloed van Griekenland in de akkoorden met Italië en Egypte met betrekking tot het vaststellen van zeezones.

Een lont in het kruitvat?

Op 6 augustus namelijk hebben de Griekse en de Egyptische ministers van Buitenlandse Zaken in Caïro een akkoord ondertekend over de afbakening van zeezones in de Middellandse. De precieze inhoud van dit akkoord was op het moment dat dit artikel werd ingestuurd nog niet officieel bekendgemaakt. Ondanks de triomfantelijke verzekeringen van de Griekse regering bij monde van zijn premier dat het akkoord volledig Griekenlands soevereine rechten waarborgt, kunnen bij deze beweringen een aantal vraagtekens geplaatst worden op grond van wat wél bekend is geworden plus de kaart die van het betrokken gebied werd gepubliceerd.

Beide wijzen in de richting van voor Griekenland ongunstige compromissen met als richtsnoer de bevordering van co-exploitatieplannen onder de 'paraplu' van VS, NAVO en EU en een afscherming van de zuidoostelijke vleugel van de NAVO tegen andere imperialistische mogendheden. Het hoeft geen betoog dat dit de kiem vormt van een nieuwe ronde van controverses. De Griekse minister van BZ, Nikos Déndias, verklaarde in een interview dat het akkoord een scenario bevat om door te praten met Egypte over afbakeningen en om in de toekomst ook met Libië te onderhandelen, maar ook scenario's voor akkoorden met nog andere landen: "Ik heb het over Cyprus en op een gegeven moment ook Turkije, als hij dat wenst".

Op de vraag van journalisten hoe groot de invloedssfeer zal zijn wat de Griekse eilanden aangaat, vermeed hij eerst een antwoord te geven, maar zei even later dat "het akkoord precies het juiste percentage invloedssfeer bevat uitgaande van het Internationaal Recht, evenals het juiste percentage gebruik van de lengte van de kusten en de zeelengtes". Uit wat hij verder zei bleek dat de ondertekening had plaatsgevonden onder hoog Euro-Atlantisch toezicht. Hij hield vol, dat in de huidige conjunctuur een afbakening in delen volledig in Griekenlands nationaal belang is en dat het akkoord "tegemoet komt aan de pogingen van de Griekse diplomatie van de afgelopen 17 jaar".

Het andere geluid

In een verklaring van haar persbureau wees 's lands Communistische Partij (KKE) erop, dat dit zogeheten 'historische akkoord' van Griekenland met Egypte het risico in zich draagt van een pijnlijk compromis ten koste van Griekenlands soevereine rechten. Het valt volgens de inschattingen van de Griekse communisten onder de algemene nastrevingen van VS-NAVO-EU en opent de weg naar een co-exploitatie van de Egeïsche Zee en de zeezones ten oosten van de 28ste meridiaan, met Turkije en met of zonder een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. In een telefoongesprek met premier Mitsotákis waarschuwde Dimítris Koutsoúmbas, secretaris-generaal van de KKE, de premier nogmaals dat al diegenen tot wie de regering zich wendt voor een de-escalatie van de Turkse provocaties en die Mitsotákis vertrouwt voor de bescherming van de soevereine rechten van Griekenland, te weten EU, NAVO en VS, dezelfde zijn die in het hele oostelijke Middellandse Zeegebied een lont in het kruitvat steken en uiteindelijk Turkse agressiviteit aanwakkeren ter wille van hun eigen belangen.

Het is de overtuiging van de KKE dat Griekenlands soevereine rechten tegenover de agressieve betwijfeling ervan door de Turkse regering, noch de vrede in de regio, verdedigd kunnen worden door EU, VS en NAVO, want juist deze stuwen het gevaarlijke gepingel op tussen de leidende klassen van Griekenland en Turkije. Zij willen immers de hand leggen op de energierijkdommen van de hele regio. De verklaring van NAVO's secretaris-generaal Stoltenberg ten spijt, dat de toestand "opgelost moet worden in de geest van geallieerde solidariteit" was de escalatie zo hoog opgelopen, dat sinds de afgelopen maand de Griekse strijdkrachten in voortdurende staat van paraatheid zijn gebracht voor een eventueel 'warm conflict'.

Dat het ook anders kan werd duidelijk uit het gemeenschappelijke communiqué van de Griekse en Turkse communistische partijen op het 13de Congres van de laatste in Istanboel op 9 augustus jl. waar ook het 100-jarig bestaan van de CPT werd gevierd. Vriendschap tussen beide volkeren, die geen enkel belang hebben bij de conflicten tussen de leidende klassen van hun landen. Vrede in de regio en gezamenlijke inspanningen om elk oorlogsgevaar af te wenden.