Palestina, Libanon, Syrië: ‘de toekomst behoort aan de arbeidersklasse!’

In januari organiseerde de Europese Communistische Actie (ECA) in Istanboel een bijeenkomst met als thema: ‘de ontwikkelingen in het Midden-Oosten; we versterken onze solidariteit met de volkeren van Palestina, Libanon en Syrië.’ We publiceren hieronder passages uit de openingstoespraak van de Communistische Partij van Turkije (TKP). Deze bijdrage biedt inzicht in de complexe ontwikkelingen in het Midden-Oosten in het licht van de veranderende internationale verhoudingen in de wereld.

Beste kameraden,

Het besluit om deze bijeenkomst te houden werd genomen terwijl de bloedbaden in Palestina en Libanon aan de gang waren en er in Syrië nog geen machtswisseling had plaatsgevonden. Het is duidelijk dat we in een periode van snelle ontwikkelingen leven. Voor ons communisten is de vraag of we de noodzakelijke antwoorden kunnen vinden in de snelheid van dit moment, of dat we toestaan dat de gebeurtenissen ons meesleuren de leegte in.

Namens de Communistische Partij van Turkije heet ik u nogmaals van harte welkom. Vandaag wil ik enkele belangrijke punten belichten met betrekking tot de ontwikkelingen die zich al enige tijd in onze regio voordoen en een samenvatting geven van de benadering van deze kwesties door onze partij. (…)

Allereerst moeten we een duidelijk beeld hebben van de belangrijkste dynamieken van deze mondiale en regionale ontwikkelingen. De eerste daarvan is de historische operatie die de Verenigde Staten en hun bondgenoten - gebruikmakend van instrumenten als de NAVO - hebben geïnitieerd tegen de politieke structuur die direct of indirect is ontstaan als gevolg van de Oktoberrevolutie en de Tweede Wereldoorlog, inclusief het ontbindingsproces van de Sovjet-Unie. Dit proces maakte een einde aan de internationale structuur die gebaseerd was op twee tegenovergestelde sociale systemen met de USSR en de VS als middelpunt. Imperialistische landen probeerden de obstakels die de bewegingsvrijheid van multinationale monopolies en kapitaal in het algemeen beperkten weg te nemen door middel van oorlogen, bezettingen, blokkades en sancties. De fragmentatie van landen, de beperking van de nationale beslissingsbevoegdheden door de Europese Unie, wijdverspreide privatiseringen, de uitholling van de verworvenheden van de arbeiders, contrarevoluties en kleurenrevoluties zijn onderling verbonden aspecten die deze periode kenmerken. Dit proces gaat zelfs vandaag nog door. Het uiteenvallen van Joegoslavië, de invasie van Irak en de recente ontwikkelingen in Syrië zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Gedurende dit proces zijn er verschillende centra van verzet tegen de interventie van de imperialistische landen ontstaan. Naast de strijd van de arbeidersklasse en revolutionaire krachten, waarvan de invloed varieert per regio en land, ontstond er een tegenwicht in landen als Joegoslavië, Irak en Syrië. Dit tegenwicht weerspiegelde de belangen van een deel van de bourgeoisie en was vaak geworteld in nationalistische of religieuze ideologieën, met als doel de in de twintigste eeuw bereikte status quo te behouden. Een van de redenen waarom dit verzet af en toe werd versterkt, waren de groeiende tegenstellingen tussen leidende landen zoals Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, die tijdens dit historische proces een bondgenootschap met de Verenigde Staten hadden gesloten. Andere landen probeerden deze tegenstellingen als hefboom te gebruiken om de druk waarmee ze geconfronteerd werden te verlichten.

Het tweede feit waarmee we rekening moeten houden bij de huidige ontwikkelingen is dat de tegenstellingen en rivaliteiten binnen het imperialistische systeem een nieuwe inhoud hebben gekregen. In de jaren na de ineenstorting van de Sovjet-Unie voelden de Verenigde Staten zich bedreigd door de economische concurrentie van Japan en daarna Duitsland, maar ze slaagden erin hun eigen alliantiesysteem en overwicht te behouden. Na verloop van tijd zorgde de snelle opkomst van China als speler buiten dit alliantiesysteem echter voor een nieuwe dynamiek in de internationale arena. Naast China heeft ook Rusland, dat de uitbreiding van de NAVO over een groot invloedsgebied - waaronder Oost-Europa en de voormalige Sovjetrepublieken - probeert tegen te houden, zich gepositioneerd tegenover het blok dat wordt geleid door het Amerikaanse imperialisme. Daar hebben zich enkele andere kapitalistische landen bij gevoegd die een groter stuk van de taart wensten. De nieuwe as die is ontstaan en probeert te consolideren via platforms als BRICS, probeert enerzijds haar positie te versterken te midden van hevige concurrentie en conflicten binnen het imperialistische systeem, en probeert anderzijds een voordeel te behalen door sommige burgerlijke regeringen aan haar kant te krijgen, of landen als Cuba, die rechtstreeks het doelwit zijn vanwege ideologische en op klasse gebaseerde motivaties, en die sinds het eind van de jaren tachtig beducht zijn voor de voortdurende aanval van de nieuwe wereldorde. Elke ontwikkeling in de wereld van vandaag is ofwel een direct product van deze strijd binnen het imperialistische systeem of bevindt zich binnen de invloedssfeer van dit inter-imperialistische conflict. De tegenstellingen en confrontaties binnen het imperialistische systeem hebben echter niet het einde betekend van de VS-centrische agressie die sinds het uiteenvallen van de USSR aan de gang is. Integendeel, ze hebben er een nieuwe dimensie aan toegevoegd.

Hoewel niet zo intens als de twee dynamieken die we noemden, is er een derde verschijnsel dat ook de ontwikkelingen in de wereld van vandaag beïnvloedt. De belangenconflicten tussen verschillende kapitaalgroepen in individuele landen komen voort uit de hebzuchtige aard van het kapitalisme. Met de imperialistische fase hebben de versnelling van kapitaalbewegingen, de constante verplaatsing van bedrijven en de verstoring en hervorming van partnerschapsstructuren een omgeving gecreëerd waarin de nationale identiteit van bedrijven wordt uitgehold. In een dergelijke context is het vanzelfsprekend dat meerdere staten betrokken raken bij deze belangenconflicten. Nooit eerder in de geschiedenis is er echter zoveel spanning geweest binnen de kapitalistische klasse van de leidende imperialistische landen. Met name het verloop van de voortdurende spanningen in de VS zal ernstige gevolgen hebben voor zowel de VS als de rest van de wereld. We moeten ons bewust zijn van deze dynamiek waarmee we rekening moeten houden bij het omgaan met internationale ontwikkelingen.

De ontwikkelingen in het Midden-Oosten moeten geëvalueerd worden in het licht van al deze dynamieken.

De al meer dan een jaar durende Israëlische agressie in Palestina, die nieuwe en unieke dimensies heeft aangenomen, moet gezien worden als een uitbreiding van het streven van de imperialistische landen om zich te ontdoen van alles wat overgebleven is van de wereld waarin de USSR bestond. Door de nadruk te leggen op het klassenkarakter van de gebeurtenissen in Gaza, had onze partij gewezen op de fouten die zouden ontstaan door de kwestie te beoordelen op religieuze of nationale gronden. De bron van de immuniteit van Israël op het internationale toneel ligt in de steun van deze staat door de macht van het geld, waarbij het Joodse kapitaal veel sterker is dan het Palestijnse kapitaal en de Palestijnse bourgeoisie geen band heeft met de verarmde bevolking van Gaza. Afgezien van de symbolische protesten van sommige landen of de houding van Iran, dat het verzet probeert te steunen voor zijn eigen agenda, is Gaza in deze periode geen strijdtoneel geweest voor een competitie of conflict binnen het imperialistische systeem en is het Palestijnse volk aan zijn lot overgelaten.

Er zal waarschijnlijk geen of geen significante oppositie zijn tegen de zogenaamde oplossing die aan het Palestijnse volk wordt opgelegd. De voortzetting van de Israëlische agressie, zelfs gericht op de Westelijke Jordaanoever, de uitbreiding van de bezette zone in Syrië, de luchtaanvallen op Libanon en de mogelijkheid voor Israël om zijn imago op te frissen door een regeringswisseling en het vernieuwen van de betrekkingen met regionale landen, waaronder Turkije, zullen geen verrassing zijn. Het bloedbad in Gaza heeft de heimelijke of indirecte relaties tussen Israël en veel Arabische landen, en ook Turkije, niet gehinderd. De nauwe bondgenoot van Turkije, Azerbeidzjan, onderhoudt nauwe betrekkingen met Israël, vooral in de energie- en wapenindustrie, wat in deze context zeker opgemerkt moet worden.

De eliminatie van het meer veerkrachtige leiderschap van Hamas, dat dichter bij de verarmde Gazanen stond, en de terugkeer van de organisatie onder controle van het duo Turkije-Qatar, zal waarschijnlijk leiden tot een meer compromisbereide houding in het Palestijnse verzet. In dit scenario is de enige manier voor progressieve, revolutionaire en communistische krachten in Palestina om weer invloed te krijgen dat de verarmde Palestijnen, die dagelijks de harde realiteit van klassenstrijd ervaren, een strategische vernieuwing lanceren in hun strijd voor een onafhankelijke Palestijnse staat en de strijd verschuiven van een nationaal en religieus platform naar een op klassen gebaseerde grond. In feite wordt dit een dringende taak voor de hele regio, zoals duidelijk blijkt uit de ontwikkelingen in Syrië.

In deze context zijn de recente ontwikkelingen in Syrië van groot belang. Het proces dat leidde tot de omverwerping van de Baathistische regering in Syrië is gekoppeld aan de contrarevolutionaire periode die begon met de ineenstorting van de Sovjet-Unie enerzijds en aan de tegenstellingen binnen het imperialistische systeem anderzijds. Het is niet verrassend dat degenen achter de operatie die 14 jaar geleden tegen Syrië begon bijna dezelfde zijn als de organisatoren van de uiteindelijke en ‘succesvolle’ operatie. Samen met de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Israël, Turkije en andere actoren hebben ze nu het resultaat bereikt waar ze al vele jaren naar streefden.

Veel mensen benadrukken dat het huidige doel Iran is. Het feit dat bepaalde figuren die de Turkse regering vertegenwoordigen of dicht bij hen staan dit openlijk uitspreken, moet serieus worden genomen. De escalerende spanningen tussen Azerbeidzjan en Iran, gezien de nauwe banden van dit land met Israël, moeten ook in deze context worden gezien. De Azerbeidzjaanse en Koerdische bevolking van Iran moeten worden beschouwd als gevoelige punten voor elke operatie die op het land is gericht. Ongetwijfeld ligt het grootste probleem van Iran in het feit dat een regering die het volk vijandig gezind is het land al jaren veroordeelt tot duisternis en armoede. Net als in Syrië zijn de bereidheid en vastberadenheid van grote delen van de bevolking om het land te verdedigen tegen imperialistische agressie verzwakt.

Al deze ontwikkelingen houden verband met de pogingen van een deel van de Turkse bourgeoisie om haar regionale invloed te vergroten met een neo-Ottomaans perspectief door het islamistische karakter van de AKP uit te buiten. In deze context is het opmerkelijk dat er binnen kapitalistische kringen in Turkije twee verschillende interpretaties bestaan. De eerste wijst op de onstuitbare opkomst van Turkije en viert de ontwikkelingen met een feestelijke sfeer. Aan de andere kant zijn er degenen die stellen dat Turkije in de val is gelokt en beweren dat na Iran Turkije de volgende zal zijn.

Beide uitkomsten vullen elkaar aan. We weten dat het Turkse kapitalisme een imperialistische trend doormaakt, dat het ondanks de zwakke plekken in zijn economie een serieuze industriële infrastructuur bezit en dat Turkse monopolies een belangrijke aanwezigheid hebben in Azië, Europa, Afrika en zelfs Latijns-Amerika. Bovendien versterken de aanwezigheid van het Turkse leger in verschillende landen en de ontwikkelingen in de Turkse wapenindustrie deze trend nog meer. Hoewel er geen weg terug is, is het duidelijk dat het voor Turkije heel moeilijk is om het dominante land in de regio te worden door een soennitisch-islamitische as en een zogenaamde Koerdische vrede te creëren. Deze regio is een scherp conflictgebied en geen enkele regionale of mondiale macht zal Turkije accepteren als een sterke speler hier. Daarom waarschuwt de TKP dat “een Turkije dat probeert uit te breiden, zal krimpen of zelfs verdwijnen”. Dit moet niet alleen worden gezien als het politieke en morele standpunt van de TKP tegen expansionistisch beleid, maar ook als een realistische inschatting.

(…) In onze regio en in de wereld behoort de toekomst toe aan de arbeidersklasse, de toekomst behoort toe aan de communisten.