Poolse uitzendkrachten dwingen eigen vakbond tot steun voor historische staking

Van 25 juni tot 21 juli legden Poolse uitzendkrachten - een van de meest kwetsbare groepen werkers in Nederland - tijdens een historische staking het werk neer bij diverse distributiecentra. Als na enkele weken staken het FNV interim-bestuur besluit, zonder overleg, de staking op te schorten, trekken de stakers naar het FNV-hoofdkantoor om verhaal te halen.

De aanleiding voor de staking bij de distributiecentra was een schandalige cao afgesloten met een zogenoemde gele bond - een ‘vakbond’ die enkel in naam een vakbond is en feitelijk direct de belangen van het kapitaal dient. Deze cao, geldig voor vijf jaar, betekent minder vakantiedagen, minder vakantiegeld en lager ziektegeld voor de uitzendkrachten. Maar nog belangrijker: de cao lijkt vooral te dienen om een toekomstige wet op gelijke behandeling van uitzendkrachten te ontduiken. De Nederlandse overheid zal namelijk eindelijk de nationale wetgeving in overeenstemming met EU-richtlijnen en uitspraken van Nederlandse rechters brengen, en vastleggen dat uitzendkrachten in alle opzichten hetzelfde moeten verdienen als collega's die direct in dienst zijn bij het bedrijf waar ze werken. Een afspraak die onder druk van vakbonden al jaren terug in de SER is gemaakt. De toekomstige wet is de uitwerking hiervan door de overheid.

Daarnaast zouden vakbonden en de werkgeververenigingen van uitzendbureaus verdere details in de cao vastleggen. Vakbonden FNV, CNV en De Unie drongen aan op een regeling die uitgaat van een op een gelijke betaling. De uitzendbureaus weigerden dit echter en sloten uiteindelijk een cao af met een gele vakbond, LBV, die al jaren niet bij de uitzend cao is betrokken. In deze cao is niet gelijkheid het uitgangspunt maar “gelijkwaardigheid”. Alle arbeidsvoorwaarden mogen verschillend zijn zolang de totale som maar “gelijkwaardig” is. Dit opent alle deuren voor fraude omdat de bepaling van de waarde van arbeidsvoorwaarden op geen enkele manier wordt vastgelegd. Bovendien is het volstrekt niet controleerbaar voor de uitzendkracht omdat je dus nooit kunt zeggen: “ik heb dit niet, dus ik kom tekort”. Tegenargument zal altijd zijn: “Nee, want kijk maar, de totale waarde van je arbeidsvoorwaarden is hetzelfde.” Ga dan maar zitten met je rekenmachine om alle arbeidsvoorwaarden te berekenen en te bewijzen dat het niet klopt onder de streep.

Ter illustratie een citaat uit de nieuwe cao (artikel 28.1):
“Voor de toepassing van een bepaalde arbeidsvoorwaarde kan de uitzendonderneming per opdrachtgever aan wie één of meerdere uitzendkrachten ter beschikking worden gesteld het basisloon of het gebruikelijke loon als grondslag gebruiken. De uitzendonderneming kan in afwijking hiervan ook een ander loonbegrip als grondslag gebruiken.”

Waar een uitzendkracht nu recht heeft op grotendeels gelijke betaling is de uitzendkracht dus zo meteen alle grip op zijn arbeidsvoorwaarden kwijt, en dat ook nog eens onder het mom van gelijke behandeling en dat het er beter op zou worden! Voor een aantal belangrijke arbeidsvoorwaarden, die volgens de huidige cao nog niet gelijk werden toegepast, was er in de cao wel een bovenwettelijke betaling vastgelegd: hoger vakantiegeld, hoger ziektegeld en meer vakantiedagen. Al deze plussen worden nu weggehaald, want er is “gelijkwaardige beloning” ten opzichte van de collega's in vaste dienst en dus hoeven er geen plussen meer in de cao.

Samenvattend: met een vage en volstrekt niet te controleren belofte van gelijkwaardige behandeling wordt maar één echte zekerheid gegeven, namelijk dat de minimale arbeidsvoorwaarden verslechteren. Niet gek dus dat uitzendkrachten in actie komen. Hun eis is kristalhelder: gelijk loon voor gelijk werk, en geen verslechteringen.

Eerste uitzendstaking door arbeidsmigranten

Staken voor betere werkomstandigheden is geen unicum. Zo staakte deze zomer ook het personeel van de Nationale Spoorwegen (NS), het grondpersoneel van Schiphol bijna (de rechter stak er een stokje voor) en lijken nieuwe stakingen op komst bij het NS-personeel vanwege het uitblijven van een goed cao-bod.

Wat de staking van FNV-Flex bijzonder maakt is dat arbeidsmigranten werkzaam bij uitzendbureaus nooit eerder in Nederland het werk neerlegden voor hun cao. Behalve kritiek naar de uitzendbureaus en de belangenclubs ABU en NBBU (Algemene Bond Uitzendondernemingen en Nederlandse Bond van Bemiddelings- en Uitzendondernemingen), richten de acties zich op een gegeven moment ook op de FNV zelf.

Op 11 juli, na een actie voor het ABU-hoofdkantoor, deelde de sectorbestuurder mee dat acties voorlopig opgeschort zouden worden en dat na de ‘zomerstop’ er een gesprek gepland staat tussen werkgevers en de FNV-voorzitter onder bemiddeling van de voorzitter van de SER. Dit allemaal zonder concrete toezeggingen. De arbeidsmigranten vreesden hun momentum te verliezen en als verliezers terug te keren naar de werkplekken. De reactie van de stakers was duidelijk: geen opschorting zonder resultaten!

Woedend over het besluit dat buiten hen om is genomen door het FNV-bestuur, waren stakers vastberaden verhaal te halen bij hun eigen vakbond.

Stakers dwingen bestuur tot gesprek

Op dezelfde dag vergaderde het ledenparlement met het bestuur van de FNV in het hoofdkantoor te Utrecht. Ledenparlementsleden van de sectoren Handel en Jong hadden al meerdere pogingen gedaan om in de parlementsvergadering het bestuur kritisch te bevragen over hun besluit ten aanzien van de stakingen bij FNV-Flex. Charlie van Doesburg, afgevaardigde van de sector Handel, vraagt nogmaals de aandacht, ditmaal met een ‘orde voorstel’. Want naast hem staat een “vakbondslid dat graag het bestuur wilt spreken.” Ondanks dat de voorzitter van de vergadering op dat moment geen ruimte wil bieden aan deze inspreekster, pakt ze de microfoon: “Jullie komen naar beneden om ons te woord te staan, of 200 man komt naar boven!” In een poging de orde te bewaren, zegt de voorzitter van de vergadering: “Wij blijven hier en het bestuur gaat naar beneden om de situatie op te lossen”. Charlie, die nog steeds naast de microfoon staat, verkondigt daarop dat de gehele delegatie van de sector Handel naar beneden zal gaan om hun leden te steunen.

De centrale hal van het FNV-hoofdkantoor vulde zich met 250 stakers, bijna het gehele ledenparlement en het interim-bestuur. De stakingsleidster richtte zich voor de tweede keer tot het interim-bestuur, maar nu met haar collega's achter haar die haar woorden kracht bijzetten met applaus en gejoel. Het interim-bestuur herhaalde dezelfde boodschap als eerder die dag. De penningmeester vulde dat aan met een technische uitleg over financiële risico's - de stakingen zouden juridische consequenties kunnen hebben omdat acties zich concentreerden op Albert Heijn-distributiecentra en Albert Heijn een juridisch niet-aansprakelijke derde is in dit conflict. De stakers waren vastberaden: ze konden ook collega's op andere werkplekken aanzetten tot actie en vroegen meer tijd om de strijd voort te zetten en te verbreden.

Stakers en FNV-leiding leken niet nader tot elkaar te komen; de centrale hal vulde zich met rumoer. Mensen pakten koffie, ledenparlementsleden knoopten gesprekken aan met stakers. Het merendeel vroeg zich af: "Wat nu?" Deze vraag werd beantwoord door Wiktor Zegadlo - met zijn 17 jaar het jongste ledenparlementslid, afgevaardigde voor sector Handel. Hij sprak de menigte toe in het Pools en legde uit dat hij in het ledenparlement zat en dat daar een motie was ingediend die - wanneer goedgekeurd - ervoor moest zorgen dat de staking kon doorgaan. De Poolssprekende arbeiders juichten hem toe. Een verbouwereerde bestuurder vroeg: "Wat heeft die gezegd?!". De stakers lijken de wind in de zeilen te hebben. Na overleg tussen interim-bestuur en sectorbestuurders richtte de FNV-voorzitter zich opnieuw tot de menigte. De stakingen mochten voorlopig doorgaan, maar moesten snel verbreden naar andere filialen en bedrijven.

FNV-ledenparlementslid Wiktor Zegadlo in gesprek met de stakers.

Toch een zomerstop

Na minder dan een week uitstel is de gevreesde zomerstop er uiteindelijk toch gekomen, in samenspraak met de stakingsleiders. De verbreding ging moeizamer dan gehoopt.

Met werkgevers en de FNV werd afgesproken: eind augustus nieuwe gesprekken over de cao. Pas als ABU, NBBU en andere werkgevers harde afspraken maken over gelijke arbeidsvoorwaarden - of volledige compensatie als gelijkheid echt niet kan - in een cao met draagvlak van uitzendkrachten zelf, zullen de acties definitief stoppen.

Al vrij snel wordt duidelijk dat de acties grote gevolgen hebben voor de werkers die terugkeren naar de werkvloer. Daarom heeft de FNV vrijdag 18 juli een noodloket voor uitzendkrachten geopend, waar de eerste twee dagen al gelijk de klachten binnenstroomden. Het meest gehoorde verhaal: “Ik werd gebeld door uitzendbureau OTTO met de mededeling dat er de komende twee weken geen werk voor mij is.” FNV-bestuurder Onur Erdem zegt hierover: “Deze mededeling wordt door hen als een straf vanwege het staken ervaren, dat mag nooit en te nimmer gebeuren. Staken is een recht voor iedereen, ook voor uitzendkrachten.”

“Opgestaan is plaats vergaan, dat is letterlijk wat hier gebeurt. Mensen staan op voor gelijkheid om vervolgens zelf in de uitoefening van hun grondrecht ongelijk behandeld te worden. Uitzendbureaus en Albert Heijn hebben massaal nieuwe mensen ingewerkt om de staking te breken.” Nog vernederender: arbeiders die één dag hadden gestaakt, moesten wc's poetsen in plaats van hun gewone werkzaamheden.

De komende tijd zal gefocust worden op het opbouwen van meer steun onder collega's op de werkvloer om na de zomer sterker terug te keren. Ondanks de represailles hebben de stakers geschiedenis geschreven en is de verwachting dat iedereen uiteindelijk weer zal terugkeren op zijn oude werkplek. Voor het eerst stonden arbeiders werkzaam bij uitzendbureaus massaal op voor gelijke rechten en dwongen ze zelfs hun eigen vakbond tot steun. De basis is gelegd voor een sterkere beweging na de zomer - met meer bewustzijn, betere organisatie en bredere steun.

Linda is lid van het ledenparlement van de FNV