Qatargate

Een hele reeks prominente figuren in Brussel blijkt betrokken te zijn bij een groot internationaal corruptieschandaal. Naast de vicevoorzitter van het Europarlement Eva Kaili, lijken ook andere Europarlementariërs uit verschillende landen betrokken. Prominenten van NGO’s zoals Fight Impunity en van de reformistische Internationale Vakfederatie (IVV of ITUC) worden eveneens verdacht. Het wordt veelal neergezet als een ‘incident’ van enkele corrupte individuen, dat het ‘aanzien’ van de EU schaadt. Maar is dat echt wat er aan de hand is?

Krokodillentranen van de EU

“Ik ben mij terdege bewust van de vooruitgang die is geboekt op het gebied van de arbeidsmarkthervormingen in Qatar,” zo sprak Kaili op de plenaire vergadering van het Europarlement in november, toen de situatie van mensenrechten in Qatar in aanloop naar het WK werd besproken. Ze voegde er nog aan toe dat “Qatar als model kan dienen voor de regio”. Nu honderdduizenden euro’s zijn gevonden, lijkt het duidelijk waar deze sympathie voor het regime van Qatar en de helse arbeidsomstandigheden vandaan komt. Maar er zit veel meer achter.

De subcommissie mensenrechten van het Europees parlement besprak een tijdje terug de situatie van mensenrechten in Qatar in aanloop naar het WK. Daarbij was de minister van Arbeid en Sociale Zaken van Qatar uitgenodigd, een zogenaamd voormalig ‘mensenrechtenactivist’. Hij kwam vertellen wat voor goede hervormingen Qatar allemaal doorvoert om mensenrechten en arbeidsrechten te beschermen… Deze minister uitnodigen is natuurlijk niets anders dan het goedpraten en excuseren van dat reactionaire regime en het corrupte WK. Overigens bevinden zich onder de Europarlementariërs die verdacht worden van omkoping door Qatar ook voormalig voorzitters van deze subcommissie mensenrechten.

Op 24 november kwam de kwestie plenair aan de orde in het Europees Parlement. Er werd een resolutie aangenomen over ‘De situatie van de mensenrechten in de context van het komende FIFA-wereldkampioenschap in Qatar’. Wat staat er in die resolutie? Dat de EU zich een beetje zorgen maakt over mensenrechten en de verschrikkelijke berichten over de situatie van arbeiders en migranten, en over discriminatie van o.a. mensen met een niet-heteroseksuele oriëntatie etc. Maar ook dat het Europees Parlement “is ingenomen met de hervormingen die de Qatarese autoriteiten (…) hebben doorgevoerd” en dat “deze veranderingen de werk- en leefomstandigheden van honderdduizenden werknemers al hebben verbeterd”. Ook erkent de EU dat “het ITUC de in Qatar doorgevoerde hervormingen als een voorbeeld voor de Golfregio beschouwen”.

Deze motie werd gezamenlijk ingediend door de liberale, sociaaldemocratische en conservatieve fracties. Geen enkele fractie, ook niet de zogenaamd linkse fractie, verlangde hoofdelijke stemming over de kwestie. Dit toont aan hoe hypocriet de berichten zijn dat sociaaldemocratische of liberale parlementariërs ‘verontwaardigd’ zouden zijn geweest over de uitspraken van Kaili: ze hebben immers samen de tekst geaccepteerd die precies op deze lijn zit. Het is dus duidelijk, dat niet Kaili en een paar andere individuen, maar de EU als geheel bezig was met het vergoelijken van de situatie in Qatar.

Laten we niet vergeten dat de financiering van de bouw en van de accommodaties voor het WK – twee sectoren waarin arbeidsrechten compleet aan de laars worden gelapt – voor 47% komt uit banken, bedrijven en allerlei fondsen (van verzekeringen, pensioenen etc.) die zetelen in de EU. Het schandaal komt naar buiten, en plotseling ‘herinnert’ iedereen zich weer dat Qatar een reactionair regime is, waar ze een paar dagen terug nog Qatar neerzetten als een ‘voorbeeld’ voor mensenrechten en democratie en een belangrijke businesspartner. Wat een krokodillentranen…

Is meer ‘transparantie’ de oplossing?

In verschillende burgerlijke media valt te lezen dat er ‘geen aanwijzingen zijn dat dit vaker gebeurt’. Het omkoopschandaal wordt als een eenmalig incident beschreven. Blijkbaar lijden sommige journalisten aan vergeetachtigheid: Panama Papers, Bahama papers, Lux Leaks, de schandalen bij Volkswagen, de deals van de Duitse bondskanselier met Gazprom en het internationale schandaal van Novartis zijn slechts enkele zaken die aan het licht zijn gekomen in de afgelopen jaren, waarbij figuren uit verschillende EU-instellingen betrokken leken te zijn. En natuurlijk onze eigen Neelie Kroes, van EU Commissaris rechtstreeks overgestapt naar Uber. De zaken die aan het licht komen zijn slechts het topje van de ijsberg.

Terwijl ‘Qatargate’ als een incident wordt neergezet, leidt het net als eerdere corruptieschandalen ook wel tot discussie over de ‘noodzaak voor structurele hervormingen’. Jaren geleden leidde dit al tot een register waar lobbyisten zich kunnen registreren. Dat zou zorgen voor ‘transparantie’. In dat register staan bijna 14.000 organisaties ingeschreven, die bij elkaar vele tienduizenden lobbyisten in dienst hebben. Een heel leger dus aan lobbyisten van grote bedrijven, werkgeversorganisaties, NGO’s en denktanks. Hun invloed is enorm. Volgens sommige onderzoeken wordt tot wel 75% van alle wetgevingsteksten van de EU geschreven door lobbyisten. Die teksten worden vervolgens door Europarlementariërs ingediend. Dit is hoe het enige verkozen orgaan werkt van de EU, die zich graag presenteert als het grote voorbeeld voor ‘democratie’.

De corruptieschandalen tonen aan dat die lobbyisten niet alleen de kracht van hun argumenten gebruiken om Europarlementariërs te overtuigen. Het werkelijke schandaal is echter dat het acceptabel wordt geacht dat bedrijven en organisaties op deze manier rechtstreeks politieke invloed uitoefenen. Bayer, Apple, Google en Meta spenderen niet voor niets ieder ongeveer 6 miljoen per jaar. Zorgt het lobbyregister ervoor dat er minder omkoping-corruptie is? Totaal niet. Het enige resultaat van het lobbyregister is dat de invloed van de lobbyisten is gelegaliseerd. De Europarlementariër mag een ontmoeting met lobbygroepen registreren (het is niet verplicht) en dan is er niks aan de hand. Dan is het ‘transparant’. Dankzij het register kunnen lobbyisten dus ongestoord, zonder bang te zijn dat iemand hun invloed ontransparant of ondemocratisch noemt, de gangen van het Europees Parlement en andere instellingen van de EU bewandelen. Het lobbyregister dient dus enkel om de invloed van de lobbyisten te normaliseren en te legaliseren.

De lobbyisten vertegenwoordigen de uiteenlopende belangen van het grootkapitaal. Bedrijven willen het beleid zo beïnvloeden dat zij meer winst kunnen maken of dat hun concurrenten geraakt worden. Die EU-wetgeving heeft vervolgens directe invloed op het leven van mensen uit de arbeidersklasse. EU-wetgeving hoeft namelijk niet te worden goedgekeurd door nationale parlementen, maar geldt rechtstreeks.

NGO’s als broedplaats voor schandalen

Bij het corruptieschandaal is dus ook de NGO Fight Impunity betrokken. Er zijn zeer uiteenlopende NGO’s, maar dit soort NGO’s die zich inzetten voor een ‘goed doel’ worden vaak geprezen omdat ze mensen helpen. De realiteit is wat complexer. NGO’s zijn veelal actief daar waar de staat niet optreedt omdat voorzieningen niet bestaan of zijn wegbezuinigd (denk aan NGO’s die vrijwilligers inzetten om vluchtelingen te helpen of voor de emancipatie van achtergestelde groepen). Maar zulke NGO’s worden vaak juist ook opgericht om taken van algemeen belang uit te voeren, buiten de verantwoordelijkheid en bemoeienis van de staat. Deze zogenaamd ‘niet-gouvernementele’ organisaties worden dan ook opgericht, gefinancierd en gesteund door de EU zelf. Een voormalig lid van de Europese Commissie is bijvoorbeeld actief voor Fight Impunity en gaf aan dat daarvoor toestemming was verkregen van de Europese Commissie. Desondanks behoren ze formeel niet tot de staat en mogen ze dus ongecontroleerd hun gang gaan. Geen wonder dat het een broedplaats is voor corruptie en dat er uit zulke NGO’s regelmatig allerlei schandalen naar buitenkomen. In de ergste gevallen zijn mensen die ze zouden moeten helpen zelfs slachtoffer (vorige maand nog kwam een groot schandaal naar buiten over seksuele uitbuiting in een humanitaire NGO die kinderen ‘beschermde’).

Reformistische vakbonden en sociaal partnerschap

Onderzocht wordt ook de betrokkenheid van de Internationale Vakfederatie ITUC, waar het Europees Parlement in haar resolutie nog aan refereerde om te benadrukken hoe fantastisch Qatar bezig is met het bevorderen van arbeidsrechten. Luca Visentini, de pas verkozen algemeen secretaris van ITUC en voormalig algemeen secretaris van de Europese tak ervan, de Europese Vakfederatie (ETUC), werd daarbij gearresteerd en vervolgens voorwaardelijk vrijgelaten. Daarna heeft ITUC een verklaring naar buiten gebracht waarin staat: “De ITUC heeft de wettelijke hervormingen die in Qatar zijn doorgevoerd, verwelkomd”, maar heeft wel “duidelijk gemaakt dat blijvende druk nodig is” omdat de uitvoering en handhaving nog “onvoldoende” zijn. Schaamteloos houden ze dus zelfs nu nog het witwassen van de reactionaire regering van Qatar vol.

Betrokkenheid van ITUC zou overigens allesbehalve verbazingwekkend zijn. ITUC (en de Europese tak ETUC) zijn reformistische internationale vakbondsorganisaties. ITUC heeft uitstekende relaties met de EU, het IMF en de regering van de VS. President Biden was zelfs te gast op het afgelopen ITUC-Congres in november, waar hij de ITUC veelvuldig bedankte voor haar rol. In het algemeen heeft ITUC dan ook de rol om in de internationale arbeidersbeweging de lijn van klassencollaboratie en sociale dialoog te bevorderen. ITUC stuurt regelmatig vakbondsbureaucraten, die in eigen land nog nooit een staking of echte strijd hebben meegemaakt, om vakbonden in ontwikkelingslanden wat ‘beschaving bij te brengen’ en te leren hoe ze goed kunnen samenwerking met de werkgevers. Als er inderdaad sprake blijkt te zijn van omkoping, dan is het schandaal voor de EU niet zozeer de omkoping bij ITUC, maar dat een ander land probeert leiders van ‘haar’ internationale vakbondsorganisatie om te kopen.

Overigens zitten er bij ITUC en ETUC ongetwijfeld ook mensen bij die hun hart op de juiste plek hebben en daadwerkelijk voor de belangen van arbeiders proberen op te komen. Het zijn internationale organisaties waar uiteenlopende vakfederaties uit de hele wereld zijn aangesloten, waaronder de Nederlandse FNV en CNV. De FNV zet zich trouwens (los van wat ITUC doet) al jaren in om de uitbuiting rondom het WK in Qatar aan de kaak te stellen (zie het artikel van Ruud Baars in krant 1 van dit jaar). Op wereldwijd niveau bestaat als tegenhanger van het ITUC ook het Wereldvakverbond (WVV of WFTU), die de klassengeoriënteerde krachten in de internationale vakbeweging vertegenwoordigt en consequent opkomt voor de belangen van de arbeidersklasse.

‘Qatargate’ illustreert een corrupt en verdorven systeem

De mythe van een ‘democratische’, ‘transparante’ en ‘integere’ EU staat nauwelijks nog overeind. Dit omkopingsschandaal is niet een kwestie van een misstap van één of enkele politici. Als we iets dieper op de zaak induiken, dan is het duidelijk dat de EU, het beleid dat daar wordt uitgestippeld in dienst van het grootkapitaal en alle politieke krachten die dit steunen (van rechts tot zogenaamd ‘links’), corruptie in de hand werken. De EU is een imperialistisch bondgenootschap. Een verbond van kapitalistische staten dat is opgericht om de belangen van het grootkapitaal te dienen. Steekpenningen en corruptie van politici door (Europese en niet-Europese) monopolies en vertegenwoordigers van kapitaalsgroepen zijn een onvermijdelijk gevolg van de aard van de EU. Het probleem kan niet worden opgelost door ‘hervormingen van de EU-instituties’, zoals voorgesteld door de zogenaamd ‘linkse’ fractie van het Europees parlement (GUE/NGL, dat grotendeels bestaat uit partijen die zijn aangesloten bij de opportunistische Partij van Europees Links).

Corruptie is in het huidige systeem geen uitzondering. Het is juist de normale gang van zaken in een maatschappij die de winst als hoogste goed heeft. Zulke corruptieschandalen lichten het tipje van de sluier op van een systeem dat tot op het bot corrupt en verdorven is. Alleen de strijd tegen het kapitalistische systeem, evenals de staten en de imperialistische verbonden die zij vormen zoals de EU, kan perspectief bieden voor een maatschappij waarin de behoeften van mensen centraal staan en waarin geen ruimte is voor het winstbejag van kapitalisten.

Klare taal van communistische Europarlementariërs

In het Europees Parlement zetelen ook communisten. (Nog) niet uit Nederland helaas, maar wel uit andere landen. De communistische Europarlementariërs zetten zich ervoor in om het kapitalistische afbraakbeleid en alle corruptie die het voortbrengt te ontmaskeren.

Laten we nog even teruggaan naar de subcommissie mensenrechten, waar sociaaldemocraten, liberalen en conservatieven de minister van Arbeid van Qatar hadden uitgenodigd om de helse situatie voor arbeiders en migranten goed te praten. Aanwezig was ook Kostas Papadakis, Europarlementariër namens de Communistische Partij van Griekenland (KKE), die in november nog in Nederland was om deel te nemen aan de viering voor het dertigjarig bestaan van de NCPN. Hij sprak klare taal, recht in het gezicht van de minister van Arbeid van Qatar:

“Sinds de start van de helse WK-projecten in Qatar zijn duizenden arbeiders gedood en gewond geraakt, waarvan 90% migranten. Dit zijn geen arbeidsongevallen maar werkgeversmisdrijven, een massaal arbeidsoffer in de miljardenbusiness tussen Qatar, de FIFA, de bouwbedrijven en de sponsors die er rijk van worden. Het is tekenend dat ook de klachten over onbetaald werk zijn verdubbeld tot 35.000, terwijl stakingen en vakbonden verboden zijn, met een zogenaamd ‘voormalige mensenrechtenactivist’ als minister van Arbeid. Ook alle discriminatie op grond van geslacht en seksuele oriëntatie door de Qatarese autoriteiten moet worden veroordeeld. De krokodillentranen van de EU zijn ook zeer hypocriet, aangezien bedrijven en sponsors uit de EU het voortouw nemen in deze hel.

Bijzonder hoopgevend is het feit dat veel sporters en fans opstaan en deze misdaad aan de kaak stellen. De solidariteit met de arbeiders in Qatar moet worden versterkt om hun leven, hun gezondheid en hun rechten te beschermen, voor volledige compensatie, voor de families van de dode en gekreupelde arbeiders. De confrontatie met de werkgevers, de staat, de burgerlijke regeringen en het systeem van uitbuiting is de enige manier waarop arbeiders overal ter wereld hun rechten en vrijheden kunnen verdedigen.”

Laten we afsluiten met een andere bijdrage van diezelfde Europarlementariër, namelijk bij de bespreking van het corruptieschandaal in het Europarlement.

“De bron die corruptie rondom het Europees Parlement voortbrengt, is de EU van het kapitaal zelf. Dat is voedingsbodem voor het omkoopschandaal met Kaili en andere voormalige en huidige leden van het Europees Parlement. Jullie resolutie voor het witwassen van Qatar is zonder hoofdelijke stemming aangenomen. De EU, de Europese Volkspartij en de sociaaldemocraten ontdekten ‘voorbeeldige arbeidshervormingen’ op de graven van duizenden dode arbeiders in de helse arbeidsomstandigheden in Qatar. Met de eveneens vervolgde leider van de arbeidsverraders van de ITUC als pleitbezorger.

De Qatarese kapitalisten waren tot gisteren nog ‘strategische partners’ voor de ‘alternatieve energievoorziening’ van de EU en met een geliberaliseerde VISA. Nu zijn ze ‘een autoritair regime dat de Europese democratie aanvalt’.

Sommigen doen alsof ze de lobby's, die een hoofdrol spelen in dit moeras, naast verdachte NGO's en de op maat gemaakte resoluties van de subcommissie mensenrechten, nu pas hebben ontdekt. Nu presenteren ze nieuwe sprookjes over maatregelen voor ‘transparantie’, ‘goede’ lobby’s en ‘gedragscodes’. Mensen kunnen hier lessen uit trekken: geen vertrouwen in de EU en het verrotte kapitalistische systeem dat zij dient. De EU en het kapitalisme kunnen niet worden verbeterd, maar enkel worden omvergeworpen door de strijd van het volk.”