Red de planeet, bestrijd het kapitalisme

De COP26-conferentie in Glasgow zou een gelegenheid moeten zijn voor wereldleiders om zich te laten informeren door klimaatactivisten, wetenschappers en de media. Maar dat is niet zo. Joe Biden en Boris Johnson stappen niet in het deels geprivatiseerde openbaar vervoer, met zijn verschillende en prijzige kaartautomaten. Zo blijft hun de terechte kritiek van de plaatselijke bevolking bespaard. En dat is maar één voorbeeld van de manier waarop het kapitalistische systeem het democratische proces in de weg staat. Biden en zijn 100 benzine-verslindende auto’s tellende konvooi staan symbool voor de ongelijkheden die op de conferentie juist ter discussie zouden moeten staan.

De hoofdrolspelers in Glasgow waren de week tevoren bij elkaar op de G20 in Rome. Klimaatverandering stond hoog op de agenda, maar moest concurreren met andere onderwerpen: maatregelen om de economische malaise te stoppen, bijvoorbeeld, en zorgen om Covid-19 en toekomstige pandemieën.

Rondom de plaats van handeling, die zwaar bewaakt werd door de politie was het een drukte van belang: klimaatactivisten, stakende arbeiders uit Florence en werknemers van onder meer Whirlpool, Alitalia en FedEx. Vakbondsleden uit verschillende geledingen liepen hand in hand, als steunbetuiging aan de linkse vakbond CGIL, waarvan het hoofdkwartier een week eerder een aanval van de fascistische quadristi te verduren had gekregen. De nauwe band en makkelijke dialoog tussen klimaatactivisme en links-politiek activisme uit naam van de werkenden is kenmerkend voor het Italiaanse politieke landschap.

In Groot-Brittannië kan men nog wat leren van deze tactische alliantie, die onontbeerlijk is om brede steun voor een progressief beleid te genereren. De Britse arbeidersbeweging zou veel dichter naar de milieubeweging toe moeten buigen, en klimaatactivisten (die vaak weinig binding voelen met de werkende klasse) zouden moeten inzien dat directe actie tegen productie, ten nadele van de werkgevers, een efficiënte manier van protest is. De medemens is niet de vijand van het klimaat, en klimaatactivisme is niet de vijand van de werkende klasse. (…)

Beleidsverschillen binnen de EU hebben een verlammend effect op het stellen van doelen ten opzichte van de CO2-uitstoot. Dit bleek eens te meer toen de Raad van Europa eind oktober in Luxemburg de ministers voor milieu bijeen riep. Industrie- en exportlanden zoals Duitsland, Zweden, Nederland en Denemarken hebben het meest te winnen bij het EU-keurslijf en staan de energietransitie in de weg. Parijs wil kernenergie, Duitsland wil Russisch gas via de NordStream2-pijpleiding. Spanje en de andere zuidelijke EU-staten willen energie inkopen en stockpilen, in anticipatie van tekorten in de wintermaanden. De EU zou een bovenstatelijk collectief beslissingsorgaan moeten zijn, maar laat zich verlammen door nationale belangen die voortkomen uit winstbejag. En wat Groot-Brittannië betreft, dat zich van het EU-keurslijf heeft weten te bevrijden: noch de Tories noch Labour lijkt enige interesse te hebben in het collectieve eigenaarschap van energie. Ed Miliband is op zijn eerdere enthousiasme daarvoor teruggekomen en Starmers slechts met de mond beleden intentie om Corbyns progressieve beleid voort te zetten lijkt helemaal van de baan.

Aan de basis van deze politieke crisis ligt de marktwerking, de voornaamste oorzaak van de dodelijke spiraal van energiewinning en planetaire verwoesting. (…) Het technische jargon van de klimaatwetenschap verhult de onontkoombare waarheid dat de huidige klimaatcrisis het directe gevolg is van eeuwenlange koloniale uitbuiting, waarin de grote kapitalistische naties alle ruwe grondstoffen naar zich toe trokken. (…) In de top in Rio van 1992 is vastgelegd dat de verschillende naties een “gedeelde maar verschillende” verantwoordelijkheid dragen voor de klimaatbeheersing. Dit zou moeten betekenen dat ontwikkelingslanden minder, en geïndustrialiseerde landen meer verantwoordelijkheid moeten dragen om hun economie schoner te maken. En inderdaad: Groot-Britannië wist aanvankelijk zijn CO2-uitstoot terug te brengen tot 8,1 ton per capita – een prestatie waar opeenvolgende regeringen graag prat op gaan. Deze prestatie is echter in overwegende mate een uitkomst van de-industrialisering. En de menselijke en materiële kosten daarvan – het verdwijnen van banen en kennis – staan aan de basis van de enorme sociale crisis en klassengebonden ongelijkheden die in de afgelopen decennia aan het licht zijn gekomen. (…)

De ‘werkende klasse’ is in feite gemigreerd naar landen als China, wier economie zich steeds meer aan het sluiten is voor de buitenwereld, om zich toe te leggen op het voorzien in de behoeften van de eigen bevolking. En hoewel de per capita CO2-uitstoot van de Chinese bevolking, met 6,4 ton per jaar, op de 38e plek van de wereld staat, zijn het de Chinezen die nu de zwarte piet krijgen toebedeeld. Terwijl verreweg de grootste uitstoot voor rekening komt van de VS (17,6 ton), op de voet gevolgd door Canada, Australië. Zuid-Korea, Japan en Duitsland.

Maar daarover geen woord op de conferentie in Glasgow, net zo min als bij de G20. Want hoe moeten al die ambitieuze doelen gerealiseerd worden, als een doordachte aanpak met de daarvoor benodigde reguleringen de superwinsten van de allerrijksten zouden blokkeren? (…) Het lijkt wel of de vernietiging van de planeet een draaglijker vooruitzicht is dan de vrijwillige overgave van de economische en politieke macht van het kapitaal.

Op het hoogtepunt van de industriële revolutie, in 1844, schreef Marx: ‘Wij moeten het intrinsieke verband tussen privébezit, hebzucht, de scheiding van arbeid en kapitaal en landeigendom onder ogen zien; het verband tussen waarde en competitie, monopolie en concurrentie enerzijds en de ontwaarding van de mens; tussen de absolute vervreemding en het monetaire systeem.” Onder de omstandigheden van vandaag de dag moeten wij het intrinsieke verband inzien tussen het kapitalisme en de ondergang van de planeet. Red de planeet, bestrijd het kapitalisme!

---

Vertaald, bewerkt en ingekort vanuit de Morning Star door Christiaan Caspers.