Stop de spiraal van dood en vernietiging

Alle recente gebeurtenissen in Oekraïne moeten gezien worden in het licht van de geschiedenis. Met behulp van gebeurtenissen uit het verleden kunnen de huidige ontwikkelingen worden verklaard.

Meer dat honderd jaar geleden kibbelden de elites en hun pennenlikkers koortsachtig over de betekenis van een gebeurtenis in Sarajevo. Terwijl de spanningen steeds meer toenamen, moesten ze partij kiezen in een conflict tussen een keizerrijk dat op zijn laatste benen liep en een Slavische natie die zich daartegen verzette. Vier jaar later waren er twintig miljoen mensen omgekomen, waarvan pakweg de helft burgers, in een oorlog die woedde in heel Europa, in Afrika en Azië.

In 1914 leken het brandende vragen. Wie was er schuldig? Wie waren de goeden? En wie de slechten? Het web van bondgenootschappen, de sensatiepers, de onderliggende economische belangen en het extreme nationalisme van die tijd veroorzaakten een spiraal van militaire mobilisaties, strijdlust en ultimatums die eenmaal in gang gezet leidde tot een oorlog zoals de mensheid nog nooit had meegemaakt.

Achteraf gezien waren de ‘brandende vragen’ van 1914 helemaal niet zo doorslaggevend. Voor de miljoenen arme slachtoffers uit de arbeidersklasse was de enige belangrijke vraag deze: in wat voor wereld was het mogelijk dat een vonk in Sarajevo leidde tot de gruwelijke bloedbaden van de Eerste Wereldoorlog?

Tragisch genoeg marcheerde men massaal mee naar de oorlog. Ook de grote linkse politieke partijen waarvan je zou verwachten dat ze de belangen van de arbeidersklasse verdedigden.

Tegenover de waanzin en de oorlogshysterie stond een bont gezelschap van socialisten, pacifisten en revolutionaire marxisten. Vladimir Lenin was niet de minste onder hen. In 1915 ontmoetten ze elkaar in het Zwitserse Zimmerwald om het verraad van het internationalisme door links te bestuderen en zich te verenigen rond een anti-oorlogsstrategie.

Kort na de Zimmerwaldconferentie schreef Lenin ‘Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme’. Hierin bood hij duidelijkheid over het tijdperk waarin de Eerste Wereldoorlog plaatsvond. Hij verklaarde de uiteindelijke oorzaken van oorlogen, in dat tijdperk en in het onze.

Lenin toonde aan dat ‘de oorlog van 1914-1918 van beide zijden een imperialistische (d.w.z. veroverings-, roof- en bandieten-) oorlog was, om de verdeling van de wereld, om de verdeling en herverdeling der koloniën, om de ‘invloedsferen’ van het financierskapitaal, enz.’ (Lenins voorwoord bij de Franse en Duitse uitgaven van ‘Het imperialisme’).

In onze tijd werden de ondergang van de Sovjet-Unie, de zogenaamde ‘globalisering’, een misvatting over het verval van de natiestaat, het ‘einde van de geschiedenis’ en andere echte en ingebeelde veranderingen in het wereldwijde kapitalisme door een onvolwassen of opportunistische linkse beweging in het Westen aangegrepen om de betekenis van Lenins denken te minimaliseren.

De natiestaat is echter relevanter dan ooit. Het monopoliekapitalisme blijft de wereldeconomie domineren en breidt zich explosief uit in een eeuw die de ene crisis na de andere kent. De doorslaggevende invloed van het financierskapitaal en zijn aandeel in de winsten is in de meeste moderne kapitalistische landen nog nooit zo groot geweest als tegenwoordig. De verdeling van de wereld onder de grote mogendheden is scherper dan ooit sinds de jaren ’50, toen massale volksbewegingen streden tegen het klassieke kolonialisme. Lenins werk over het imperialisme komt als geroepen om de wereld van vandaag te begrijpen.

Als gevolg van dit alles zijn er sinds de ondergang van de Sovjet-Unie steeds vaker ‘imperialistische oorlogen’, zoals Lenin ze noemt.

Zoals Lenin ongetwijfeld zou bevestigen, is de oorlog die Rusland in Oekraïne ontketend heeft een voortzetting van de reeks brute ‘imperialistische’ oorlogen en oorlogen met andere middelen die de 21e eeuw kenmerken: de ‘hete’ oorlogen in Afghanistan, Irak, Syrië en andere landen die het doelwit zijn van de grootmachten enerzijds, en de economische sanctieoorlogen tegen Cuba, Venezuela, Iran en andere landen anderzijds.

Oekraïne is geen uitzondering. De Russische regering heeft haar eigen belangen en haar eigen misleidende ideologie, die doorspekt is met anti-Leninisme en eerzuchtig nationalisme. Deze regering heeft een brute inval uitgevoerd, en de arbeidersklasse van zowel Oekraïne als Rusland zullen voor de torenhoge kosten moeten opdraaien. Dat is een onmiskenbaar feit en het is verwerpelijk.

Tegelijkertijd reageerden de Russische kapitalistische elites hiermee op een ware belegering van tientallen jaren door de VS en de NAVO, met in hun kielzog de EU. Sinds de val van de Sovjet-Unie hebben de VS, de NAVO en een aantal virulent nationalistische Oost-Europese landen letterlijk en figuurlijk steeds meer de grenzen van Rusland opgezocht met raketten, troepen en provocaties. Ze hebben Rusland uitgelokt om te reageren op hun agressie. Kijk alleen maar naar de manier waarop de Amerikaanse regering al in het begin van de crisis directe militaire betrokkenheid van de VS uitsloot.

Het doet denken wat de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Zibigniew Brzezinski zijn ‘Afghaanse valstrik’ noemde. Naar eigen zeggen had hij de Sovjet-Unie verleid tot een poging om de stabiliteit in de toenmalige Democratische Republiek Afghanistan te herstellen. Daarna leverde de VS massa’s wapens aan de moedjahedien (inclusief de Taliban) om vervolgens het contrarevolutionaire bloedbad te aanschouwen.

Op dezelfde manier werd het Irakese regime van Saddam Hoessein door de VS verleid om Koeweit binnen te vallen in 1991. April Glaspie, de Amerikaanse ambassadeur in Irak verzekerde Hoessein destijds dat de VS zich liet leiden door vriendschap, en niet door confrontatie. De VS zou geen mening hebben over geschillen tussen Arabische landen onderling, zoals het grensconflict tussen Irak en Koeweit. Het is een oude truc van de Amerikaanse buitenlandse politiek om tegenstanders van de VS te verlokken tot onbezonnen ondernemingen.

Voor de VS, de grootmacht die Rusland het meeste onder druk zet, is de inzet tweeledig. Op de eerste plaats gaat het om de markt voor de Amerikaanse militaire industrie: antitankwapens, luchtdoelraketten, de Joint Strike Fighter (een bodemloze put) en andere geavanceerd wapentuig. Op de tweede plaats gaat het om de markt voor de energie-industrie. Russisch gas dat op een goedkope manier door pijpleidingen aangevoerd wordt, moet plaatsmaken voor Amerikaans vloeibaar schaliegas dat tegen hoge kosten door middel van fracking geproduceerd wordt.

De VS heeft al massa’s wapens verkocht aan Oekraïne, die bedoeld zijn om de wapens te vervangen die andere ultranationalistische Oost-Europese landen aan Oekraïne schonken. Zowel Duitsland als Frankrijk hebben toegezegd om hun defensiebudgetten enorm te verhogen. Dit betekent een extra stimulans voor de Amerikaanse wapenindustrie, net zoals het feit dat Finland nu aandringt op het NAVO-lidmaatschap.

Duitsland heeft toegezegd om een nieuwe en dure LNG-terminal te bouwen om vloeibaar aardgas te verwerken en zich zodoende af te keren van het goedkopere Russische gas dat op een veel efficiëntere manier wordt geleverd. De West-Europese bondgenoten van de VS zijn onder druk gezet of zelfs afgeperst om hun eigen imperialistische belangen opzij te zetten en om een oorlog te aanvaarden die uitgedacht werd door de VS en de NAVO en waarvan Rusland de uitvoerder is.

Net zoals in de Eerste Wereldoorlog zijn er geen ‘goeden’. Er zijn alleen maar dwaze agenten van grootmachten of landen die pretenderen een grootmacht te zijn, vervuld van eigenbelang. Het is kortom een imperialistische oorlog.

Zoals in elke imperialistische oorlog is de grote verliezer de arbeidersklasse, die van Oekraïne en Rusland in dit geval. Ze wordt neergeslagen in dienst van de nietsontziende veroveringszucht van bedriegers en wordt het slachtoffer van de ‘jammerlijke nevenschade’ waardoor onschuldige mensen om het leven komen en ontheemd raken.

Natuurlijk lieten Amerikaanse en Europese progressieven en sociaaldemocraten zich voor het karretje spannen. Ze sloten zich aan bij de anti-Poetin-retoriek die zonder enige context werd verspreid. Ze voegden zich naar de mainstream monopoliemedia die reclame maakten voor de VS en de NAVO. De situatie loopt nu volkomen uit de hand, en de anti-Poetin-coalitie heeft zijn hoop (ook om Poetin weg te krijgen) nu gevestigd op het westerse imperialisme. Net zoals de staatsgreep van 2014 in Oekraïne die werd opgezet door het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken, heeft de roep om een geforceerde machtswisseling in Rusland niets met democratie te maken. En het mee scanderen met het ultrarechtse ‘Slava Ukraini!’ (Glorie aan Oekraïne!) is geen recept voor vrede en de-escalatie.

Aan de andere kant zijn er zijn ook links-progressieven die zich bewust zijn van de Amerikaanse inmenging in Oekraïne, die zien hoe de VS de toenemende invloed van de ultranationalisten en extreemrechts in Oekraïne bevordert, en die daarom Poetins regering zien als een toonbeeld van sociale rechtvaardigheid. Deze houding is al even afkeurenswaardig. Rusland is niet de Sovjet-Unie. De Russische buitenlandse politiek aarzelde telkens tussen smeekbeden aan het westerse kapitalisme enerzijds en een oorlogszuchtige reactie op de arrogante afwijzingen van het Westen anderzijds. De Russische politiek is niet gericht op de nationale bevrijding. Het beleid is louter gebaseerd op eigenbelang.

Net zoals de principiële socialisten en anderen die in 1915 bijeenkwamen in Zimmerwald, moeten we de verleiding weerstaan om partij te kiezen. Ook wij moeten ons organiseren en ons verzetten tegen de imperialistische oorlog. Het is de arbeidersklasse die het meeste te verliezen heeft in deze oorlog, maar het is ook de arbeidersklasse die er een eind aan kan maken door zich te verenigen in het besef dat deze oorlog niet ten goede komt aan de bevolking, maar alleen aan de elite. Het moet nu stoppen.

De oorlogshitsers moeten ontwapend worden en hun biezen pakken. Alle buitenlandse inmenging moet stoppen. De NAVO moet worden ontbonden. Het woord moet nu aan de bevolking zijn.

---

Bron: ZZ’s blog, 8 maart 2022. Vertaling: Frans Willems.