‘Voor de gewone burger’?

"Mevrouw kan niet wachten, mevrouw moet nu dat geld hebben", Geert Wilders zegt het met een goed gespeelde stelligheid tegen Frans Timmermans tijdens het SBS6-verkiezingsdebat. Op het programma staat de afschaffing van het eigen risico. Achter hem staat een minstens net zo boze vrouw. Zij wil dat het eigen risico in de zorgverzekering afgeschaft wordt. De symboliek is duidelijk: ‘Geert Wilders, de redder van de gewone burger, ga maar achter hem staan, hij redt je wel’.

Het is een imago wat extreem-rechtse partijen zoals de PVV al jaren sterk proberen te cultiveren: ‘De burgerlijke politiek is de connectie met het gewone volk kwijtgeraakt, maar wij begrijpen jullie wel’. “Mevrouw kan niet wachten, mevrouw moet nu dat geld hebben.” Ironisch genoeg is het juist de PVV geweest die vlak na de verkiezingen tegen een motie stemde om het eigen risico af te schaffen. Het ‘nu’ bleek ineens toch een vrij rekbaar begrip. Maar inderdaad, mensen voelen zich terecht in de steek gelaten door de burgerlijke politiek. Maar waar staat extreemrechts in dit verhaal? Hoe kunnen we de europabrede toename van extreemrechts gedachtegoed verklaren? Hebben zij dan wél nog de connectie met de ‘gewone burger’? Welke belangen behartigen ze eigenlijk? Zeker nu financiële inmenging vanuit Rusland in Nederlandse rechtse politieke partijen volop in het nieuws is, is het misschien wel interessant om die financiële invloeden van verschillende partijen op het Europese extreemrechts nader te bekijken. Een probleem dat nog immenser blijkt dan het in eerste instantie lijkt.

Een ideologische kruistocht

“Wij zijn contra-revolutionair. Conservatisme an sich is te weinig. We willen de revolutionaire stappen vanaf de renaissance vernietigen.” Aldus Hugo Bos, voorzitter van de Nederlandse stichting Civitas Christiana. In het desbetreffende interview met Follow the Money laat hij wat intenties van zijn organisatie betreft weinig aan de verbeelding over. Civitas Christiana is parapluorganisatie die bestaat uit een, op het oog, klein clubje streng katholieke conservatieve mannen die onder de ‘Civitas Christiana-paraplu' verantwoordelijk zijn voor: ‘cultuur onder vuur’ en ‘gezin in gevaar’. Je zou ze bijvoorbeeld kunnen kennen van hun demonstraties voor het behoud van zwarte piet of hun acties bij abortusklinieken waarin ze, strak in pak met een rode sjerp om, bij de deuren staan om vrouwen tegen te houden. Ook bereikten ze een aantal jaar geleden het landelijke nieuws met hun protestactie tegen de reclame van suitsupply waarin twee zoenende mannen te zien waren. Met deze acties vanuit ‘kleinere organisaties’ proberen ze de schijn te wekken dat deze acties ‘burgerinitiatieven’ zijn. Deze oplichtingspraktijk heet astroturfing. Een, op het oog, kleine club radicalen dus. Toch gaat Civitas Christiana prat op hun politieke invloed. Zo wees de Volkskrant al naar de invloed van “Zwartboek Frans Timmermans”. Het is interessant om te zien dat een relatief kleine organisatie blijkbaar zulke diepe zakken heeft dat het invloed uitoefent op het politieke systeem. En hier stopt de politieke inmenging zeker niet. Civitas Christiana is daarmee misschien wel een goed voorbeeld om de werking en invloed van extreemrechtse organisaties beter te begrijpen. Laten we even op hun inzoomen, om daarna weer uit te zoomen en te kijken naar wat dit in de breedte zegt over de toenemende invloed van extreemrechts.

Internationaal valt Civitas Christiana onder een organisatie genaamd TFP: ‘Tradition, Family, Property’ (in het Nederlands:) ‘traditie, familie en privé-eigendom’. De TFP is een organisatie die in 1960 in Brazilië is opgericht door Plinio Corrêa de Oliveira en heeft inmiddels al vestigingen over de wereld. De organisatie wil terug naar een feodale samenleving van vóór de Reformatie en een herstel van conservatieve, christelijke waarden. In zijn boek ‘Revolutie en contrarevolutie' noemt Plinio dit streven een “echte ideologische kruisvaart”. Met hun vestigingen in vele landen lijkt de TFP zichzelf als doel te stellen om zo veel mogelijk onderlinge samenwerkingen in het extreemrechtse circuit aan te gaan. Dit is een tendens die we ook bij extreemrechtse politieke partijen zien. Partijen die in principe nationalistisch en anti-globalistisch zouden zijn maar wel onderling een hechte samenwerking hebben. Denk bijvoorbeeld aan de vriendschap tussen Orban en Wilders, of Orban en Meloni. Deze extreemrechtse organisaties en politieke partijen kruisbestuiven elkaar over en weer. Dit zie je onder andere goed naar voren komen in het ‘Cultuur onder Vuur’-congres van 2019 in de Philharmonie in Haarlem. In de zaal zaten op dat moment niet alleen leden van de organisatie zelf maar ook, onder andere, leden van de neonazistische vereniging Erkenbrand. Deze vereniging stelt dat er “een elite is die er op alle niveaus hard aan werkt om het licht van de wereld, de blanke volkeren, te laten doven”. Spoileralert: die anti-elitaire inborst wordt verderop in dit artikel nog belangrijk. Arnold Karskens van de omroep Ongehoord Nederland kwam speechen en blokkeerfries Jenny Douwes kreeg van Cultuur onder Vuur een ‘Vrijheidsprijs’ omdat ze opkwam voor Zwarte Piet. Ook op het congres aanwezig is Tom Zwitser, baas van uitgeverij De Blauwe Tijger, die boeken uitgeeft van FVD-leider Thierry Baudet. Baudet zelf is ook een goede bekende van Hugo Bos. De twee hebben elkaar regelmatig ontmoet. Thierry Baudet sprak in 2015 al op een fondsenwerving van Civitas Christiana en Hugo Bos heeft in 2022 nog gesproken bij een borrellezing van de FVD. Thema was het ‘totalitarisme van de gelijkheid’, dat u even een beeld heeft. Hugo Bos lobbyt voor Civitas Christiana regelmatig bij de SGP, FVD en de PVV.

Op Europees gebied reikt de invloed zelfs al verder. In Polen, bijvoorbeeld, zijn er twee organisaties aan de FTP gelieerd: de Krucjata Młodych (de ‘Nieuwe Kruistocht’) die grote extreemrechtse en nationalistische demonstraties organiseert en denktank Ordo luris Institute for Legal Culture. Zeker die laatste heeft als lobbygroep momenteel een directe invloed op de Poolse regering. Poolse vrouwenrechtenactivist Katarzyna Ueberhan beschrijft Ordo Luris als “een groep hoogopgeleide conservatieve advocaten die invloed probeert uit te oefenen op de conservatieve regering met morele blackmail”. Zo schreef Ordo Luris in 2013 samen met de conservatieve Poolse PiS-regering mee aan een nieuwe wetgeving die abortus strafbaar moest kunnen maken met gevangenisstraffen. Daarnaast is Ordo Luris verantwoordelijk voor het strafbaar stellen van seksuele voorlichting op Poolse scholen en voor de meerdere zogeheten ‘LHBTIQ-vrije zones’ in het land.

De IJsberg

Deze zwaar conservatieve maar relatief kleine contra-revolutionaire organisaties hebben dus een flinke invloed op het beleid en de groei van extreemrechtse politieke partijen. Maar hoe kan dat? Het antwoord is: geld, heel veel geld. Allereerst is daar het aspect van ‘oud geld’: de adel. De voorzitter van TFP’s Civitas Christiana in Nederland is bijvoorbeeld de Duitse hertog Paul van Oldenburg. Naast zijn voorzitterschap bij die organisatie is hij ook actief voor de lobbygroep Federation Pro Europa Christiana. Voor deze groep heeft hij zelfs een statig herenhuis in Brussel bewerkstelligd, dichtbij het parlement van de EU, zodat hij daar makkelijk Europese politici en vertegenwoordigers kan ontvangen. Waaronder bijvoorbeeld, regelmatig, Brexit-initiatiefnemer Nigel Farage. Hertog van Oldenburg is geen uitzondering binnen de organisatie. Een aanzienlijk deel van de leden is van adel. Denk bijvoorbeeld aan Baron Alexander Tschugguel die dan op zijn beurt weer een link heeft met Pegida. Het 'European Parliamentary Forum For Sexual and Reproductive Rights’ categoriseert de TFP als een in de kern pseudo-katholieke klerikale-aristocratische organisatie. Maar niet alleen is er vrij veel ‘oud geld’ betrokken bij de organisatie, er zijn ook bakken met ‘nieuw geld’.

Het onderzoeksrapport ‘Tip of the Iceberg, Religious Extremist Funders against Human Rights for Sexuality and Reproductive Health in Europe’ van het ‘European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights’ (hierna genoemd: de EPF), heeft getracht om deze conservatieve bewegingen door Europa te duiden middels hun donateurs. Deze EPF stelde een lijst op van extreemrechtse conservatieve organisaties die politieke invloed uitoefenen binnen de EU. In de periode 2009 tot 2018 onderzochten ze de voornaamste inkomstenbronnen van deze organisaties. De resultaten zijn verontrustend. Het onderzoeksrapport is grofweg opgebouwd uit 3 categorieën: ‘binnen Europa', ‘vanuit de VS’ en ‘vanuit Rusland’. Elke categorie is vervolgens weer onderverdeeld in 2 categorieën: de conservatieve / extreemrechtse organisaties die actief zijn, en hun donateurs. Tussen de actieve organisaties komen we vrij vaak het ons inmiddels bekende voorbeeld van dit artikel tegen: de TFP. Maar ook organisaties als de ADF International, die in de VS, door hun anti-LHBTIQ standpunten, naast de Aryan Brotherhood, de Ku Kux Klan en de Proud Boys in de lijst staan als officiële gevaarlijke 'hategroup'. Ze zijn een van de invloedrijkste partijen geweest voor het LHBTIQ-beleid van de Trump-administratie, en schrijven in verschillende staten mee aan anti-trans wetsvoorstellen. Of, bijvoorbeeld, de Billy Graham Evangelical Association. Deze christelijke evangelisatie-organisatie werd in 2020 nog veroordeeld voor het ‘kwijtmaken’ van 50 miljoen dollar in de boekhouding. Waar die 50 miljoen is gebleven daar kan je, zeker naar aanleiding van dit onderzoek, een hoop kritische vraagtekens bij zetten, maar aangezien we de politieke invloed van dit soort organisaties al uitgebreid belicht hebben kijken we nu vooral even naar het geld achter de organisaties: de donateurs.

Vanuit de VS zijn er bijvoorbeeld een paar grote donateurs: Charles Koch, die in de 10 jaar van het onderzoek een bedrag van 575 miljoen heeft overgemaakt naar verschillende extreemrechtse organisaties. Charles Koch is baas van Koch Industries, een multinationaal olie-conglomeraat. Familie DeVos droeg van 2009 tot en met 2018 ongeveer 691 miljoen bij aan de organisaties. De DeVos familie kennen we van hun multi-level-marketing bedrijf AmWay en de techniek-investeerder ‘the Windquest Group’. Betsy DeVos was daarnaast onder Trump ook minister van onderwijs. Verzekeraar the Knights of Columbus heeft in totaal 44 miljoen neergelegd. De Prince Familie, oprichters van auto-onderdelen-fabrikant the Prince Corporation, investeerde 49,8 miljoen, en de Templeton Foundation 1,6 miljard.

Vanuit Rusland zijn bij de aangemerkte organisaties een aantal oligarchen betrokken als donateur: Vladimir Yakunin, Alexey Komov en Konstantin Malofeev. Yakunin is voormalig hoofd van de Russische spoorwegen, bezit een aantal onderzoeksbureaus, fondsen en denktanks en werd ooit gezien als potentiële opvolger van Putin. Malofeev bezit de Marshall Capital Investment firma en tv-station Tsargrad TV. Malofeev is daarnaast ook de oprichter van het ‘Russisch Instituut voor Strategische Studies’ en president van de ‘Samenleving van de Tweekoppige Adelaar', een Russische Monarchistische organisatie. Van beide instituten is bekend dat ze actief operaties van inlichtingendiensten verdoezelen. Zo hebben ze in 2019 een lid van het Bulgaars parlement omgekocht om staatsgeheimen te lekken. Deze oligarchen maken niet alleen geld over naar organisaties maar ook naar politieke partijen. Verschillende gelekte documenten wijzen op een financiële band tussen Russische miljonairs, het Kremlin en Europese extreemrechtse partijen zoals Vlaams Belang, FVD en PVV. Ondanks dat de PVV nu om het hardst om duidelijkheid roept in de ‘Voice of Europe’-kwestie, stemden ze vorig jaar nog tegen een onderzoek naar financiële steun aan Nederlandse politieke partijen vanuit het buitenland. Donateurs uit Rusland maken hierbij ook gebruik gemaakt van zogeheten grootschalige ‘laundromats’. Witwaspraktijken. Lang niet alle geldstromen zijn dus bekend. Van wat we weten maakte Malofeev in ieder geval in tien jaar tijd 77,3 miljoen dollar over aan Europese extreemrechtse organisaties en partijen. Yakunin een bedrag van 111 miljoen. Ook in Europa werden zogeheten ‘laundromats’ gebruikt in het doneren van geld aan foute organisaties. Een opzienbarende speler hierin is het Italiaanse Fondazione Novae Terrae. In dit alles blijkt dat de band tussen miljonairs en extreemrechts erg hecht is. Het EPF noemt in 'Tip of the Iceberg' dat Margherita Agnelli, de erfgename van de Italiaanse autofabrikant Fiat en haar man, graaf Serge de Pahlen, samen aanwezig zijn geweest op een geheime samenkomst van extreemrechtse leiders, dat georganiseerd werd door Malofeev in Wenen. De eigenaar van hotel- en restaurantketen Mövenpick August von Fink jr. en Duitse grootgrondbezitter Henning Conle zijn beiden grote donateurs van de extreemrechtse politieke partij Alternative für Deutschland.

De lijntjes bij extreemrechts zijn kort en dezelfde namen komen veel terug in het onderzoeksrapport van de EPF. Zo noemt het rapport dat er, door de door Trump aangestelde Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra, in 2020 nog een fondsenwerving voor de FVD werd georganiseerd op de Amerikaanse ambassade. Feitelijk kunnen we hier, met deze duidelijke voorkeursbehandeling, dus spreken van een bemoeienis in onze binnenlandse politiek door een buitenlandse mogendheid, maar goed. Ambassadeur Pete Hoekstra is, naast FVD-aanhanger, overigens ook een goede vriend van de DeVos familie, een van de rijke Amerikaanse donateurs uit het onderzoek van de EPF. Wij zien een aanhoudende kruisbestuiving over en weer. Het rapport staat vol met dit soort voorbeelden.

Hoewel extreemrechtse partijen doen alsof ze het opnemen voor ‘de gewone man’, worden ze ondersteund door een netwerk van adel en rijke kapitalisten. En dat zie je terug in het beleid. Waar extreemrechts regeert gaat ‘de gewone man’ erop achteruit - om over de ‘gewone vrouw’ en verschillende minderheidsgroepen nog niet te spreken. Progressieve wetten en sociale vangnetten worden in een heel rap tempo afgebroken. Onder de rechts-populistische regering van Milei in Argentinië zijn al verschillende overheidssubsidies geschrapt, werden een groot aantal staatsbedrijven geprivatiseerd en is de sociale bescherming voor werkers en voor huurders verder afgebouwd. En ook hier in Nederland liet de PVV een paar weken na de verkiezingen al blijken waar hun echte prioriteiten liggen door tegen de afschaffing van het eigen risico te stemmen en te laten weten dat ze toch niet zo tegen marktwerking in de zorg zijn. Het gaat allemaal alleen nog maar erger worden.

Conclusie

We spreken hier dus over meerdere extreemrechtse partijen en organisaties met 1) verregaande onderlinge samenwerkingen tussen 2) organisaties die geleid worden door de adel 3) met populistische tactieken de onderbuik van de ‘gewone man’ aanspreken en zeggen dat alleen zij hen begrijpen en voor hen opkomen maar wel 4) een bijna ongelimiteerde bron aan geld ontvangen van grote bedrijven en rijke kapitalisten zodat die 5) via extreemrechts schrikbarend veel invloed kunnen uitoefenen op de wereldpolitiek. Je zou er, kortom, bijna een complotdenker van worden. Ironisch, want precies de achterban van deze beweging zit vol met complotdenkers.

Toch moeten we ervoor waken om niet in complottheorieën te verzanden en te blijven kijken naar de feiten. En het feit is dat deze organisaties en partijen zeggen te staan voor de ‘gewone burger’, terwijl hun inkomstenbronnen anders doen vermoeden. De EPF zegt in hun onderzoek: “the ‘One Percent’ have played an important role in supporting the rise of the anti-gender movement and new alt- and far-right political parties.” Oftewel: een kleine groep superrijken oefent via deze organisaties een enorme invloed uit op de internationale politiek. Ondertussen hebben wij in Europa nu meerdere regeringen geleid door extreemrechtse en/of fascistoïde partijen, die op het moment dat ze aan de macht komen vele progressieve wetten en sociale zekerheden afbreken en regeren met angst en vreemdelingenhaat. Dit alles dus door een niet meer te ontkennen, onmiskenbare invloed van de rijksten der aarde. Wat gebeurt hier? Clara Zetkin kan hier misschien wel een licht op werpen.

Clara Zetkin was een Marxistische filosoof en vrouwenrechtenactivist die actief was in de bewogen tijd van de opkomst van het fascisme. in 1923 omschrijft ze, in het verslag: ‘De strijd tegen het fascisme’, de bewogen tijd zo: “We zien het fascisme als een uiting van het verval en de desintegratie van de kapitalistische economie en als een symptoom van de ontbinding van de burgerlijke staat. We kunnen het fascisme alleen bestrijden als we begrijpen dat het brede sociale massa’s wakker schudt en meesleurt, die de zekerheid van hun bestaan uit het verleden zijn kwijtgeraakt en daarmee vaak ook hun geloof in de maatschappelijke orde. Het fascisme is immers geworteld in de ontbinding van de kapitalistische economie en de burgerlijke staat.” (...) “Duizenden mensen stroomden naar het fascisme. Het werd een toevluchtsoord voor alle politiek daklozen, sociaal ontwortelden, behoeftigen en gedesillusioneerden. En wat zij niet langer hoopten van de revolutionaire arbeidersklasse en van het socialisme, hopen zij nu te bereiken door de bekwaamste, sterkste, meest vastberaden en moedigste elementen van elke sociale klasse.” Met andere woorden: arbeiders sluiten zich aan bij een beweging die wordt geleid door de kapitalistische uitbuiters, de burgerij.

Zetkin vervolgt: “De burgerij verwelkomt haar nieuwe bondgenoten natuurlijk met vreugde. Het ziet in hen een grote toename van zijn macht, een vastberaden roedel die is voorbereid op elke vorm van geweld in haar dienst. De burgerij, die gewend is te heersen, is helaas veel meer ervaren en verstandiger in het beoordelen van de situatie en het verdedigen van haar klassenbelangen dan de arbeidersklasse, die gewend is aan het juk. Vanaf het begin heeft de burgerij de situatie duidelijk begrepen en dus het voordeel dat zij uit het fascisme kan trekken. Wat wil de burgerij? Het streeft naar de wederopbouw van de kapitalistische economie, dat wil zeggen het behoud van haar klassenoverheersing.”

Dit behoud van klassenoverheersing zien wij vandaag de dag ook sterk. Het aanspreken van ‘de gewone burger’ is dan ook geen toeval, maar tactiek. Een tactiek om mensen tegen elkaar uit te spelen en te verdelen en heersen. We zien hier, in de oorlogen, crisissen en milieuproblemen van vandaag de dag, de stuiptrekkingen van een stervend kapitalistisch systeem. En net als toen maken kapitalistische instanties en individuen misbruik van de arbeidersklasse en zijn ze zich aan het organiseren uit zelfbehoud.

Dus, voor iedereen voor wie dit nog niet duidelijk is, mannen als Hugo Bos, Thierry Baudet en Geert Wilders komen niet op voor jouw belangen als ‘gewone burger’ maar creëeren met hun zogenaamde conservatieve waarden, discriminatie tegen LHBTIQ, vrouwenhaat en racisme, schijnverdelingen in de samenleving om bestaande machtsstructuren in stand te houden. Zij zijn niet uit op het verwezenlijken van idealen, zij lossen niet de grote problemen op, maar staan in dienst van het zelfbehoud van het grootkapitaal en daar krijgen ze heel veel geld voor. Het is aan ons om hiertegen in opstand te komen. Of om te eindigen met de woorden van Clara Zetkin: “…Het is ook een kwestie van overleven voor iedere gewone arbeider, een kwestie van brood, arbeidsomstandigheden en levenskwaliteit voor miljoenen uitgebuite mensen. Daarom moet de strijd tegen het fascisme door de hele arbeidersklasse worden gevoerd. Het is duidelijk dat we deze sluwe vijand des te eerder zullen overwinnen naarmate we zijn wezenlijke karakter begrijpen en hoe dat karakter tot uitdrukking komt.”

* Bronnen zijn bij de redactie bekend.