‘Zware winter’ nadert – strijd biedt perspectief

Vanuit de politiek worden we continu gewaarschuwd voor de ‘zware winter’ die nadert. Het gaat niet enkel om de prijsstijgingen, die we allemaal al in onze portemonnee voelen. Er wordt ook gewaarschuwd voor dreigende energietekorten en voor mogelijke escalatie van de imperialistische oorlog in Oekraïne en andere internationale tegenstellingen. Tegelijkertijd worden we echter ook ‘gerustgesteld’. Maatregelen van de regering en de EU, zoals prijsplafonds op energie, zouden de lasten voor de bevolking verlichten. Ook zou onze veiligheid gegarandeerd worden, waarvoor ze miljarden euro’s in defensie en de NAVO pompen. Deze ‘geruststellingen’ kunnen echter niet de werkelijkheid maskeren die de werkende bevolking ervaart: het wordt steeds moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen en de tegenstellingen in de wereld nemen toe. Wat is er aan de hand en wat kunnen we in de nabije toekomst verwachten? Nog belangrijker: hoe kunnen we het tij keren? Dat die laatste vraag steeds meer mensen bezighoudt, blijkt uit het toenemende verzet. Niet alleen in Nederland zagen we de afgelopen tijd strijdbare stakingen en acties in uiteenlopende sectoren. In heel Europa biedt het verzet van de arbeidersbeweging hoop.

Internationale tegenstellingen op scherp

De oorlog in Oekraïne heeft ondertussen talloze mensenlevens gekost. Het zijn slachtoffers van een conflict dat helemaal niet de belangen van de bevolking in Oekraïne en Rusland aangaat. Het gaat om de belangen van het grootkapitaal: de grote monopolies van Rusland en zijn bondgenoten enerzijds, en de VS en EU anderzijds, die concurreren om de controle over grondstoffen, markten, transportroutes en invloedsferen. De NAVO en EU raken militair steeds meer verwikkeld in het conflict. Zo is het reactionaire regime in Kiev voorzien van vele tientallen miljarden euro’s aan wapens en legermateriaal. De EU besloot recent 15.000 Oekraïense soldaten op te leiden. Voorlopig lijkt er geen eind te komen aan het bloedvergieten. Sterker nog, er zijn gevaren voor verdere escalatie en zelfs dat de oorlog zich uitbreidt.

Een paar duizend kilometers verderop is er een andere brandhaard: Taiwan. China en de VS staat hier lijnrecht tegenover elkaar. Dit conflict is slechts een uitdrukking van een algemenere internationale tegenstelling tussen de VS en China. Chinese monopolies zijn de belangrijkste concurrent voor Amerikaans kapitaal in veel delen van de wereld. Bovendien wordt China economisch steeds sterker en belangrijker in de wereldeconomie ten opzichte van de VS. Ook diplomatiek en militair treedt China steeds meer naar voren. Er is een reëel gevaar dat de tegenstellingen tussen de VS en China zich steeds heviger zullen uitdrukken.

Deze en andere ontwikkelingen in het internationale imperialistische systeem zijn niet los te zien van de ontwikkelingen in de economie. En die zijn niet rooskleurig. Financiële instituten en economen uiten steeds meer zorgen en verwachten zelfs een recessie. Het is dus duidelijk dat er een nieuwe kapitalistische economische crisis aankomt. Het kapitaal stapelt zich op, maar er zijn geen mogelijkheden om die winstgevend te investeren. De concurrentie verhard en zo ontstaat een voedingsbodem voor hevigere internationale conflicten.

Ook in Brussel tegenstellingen, maar eenheid over wie de rekening moet betalen

Op de recente EU-top werd duidelijk dat de tegenstellingen ook binnen de EU toenemen. Waar Frankrijk erop aandringt dat de EU zelf sterker intervenieert in de imperialistische oorlog in Oekraïne, ziet Duitsland dat niet zitten. De Duitse bourgeoisie – of eigenlijk een gedeelte daarvan – ziet liever dat de VS het voortouw neemt in deze kwestie.

De uiteenlopende belangen kwamen ook duidelijk naar voren bij de bespreking van maatregelen voor de energiecrisis. Frankrijk en andere landen dringen aan op EU-brede maatregelen voor de energiekwestie. Zo willen ze een Europees plafond op de gasprijs. Dat betekent dat de EU aan de gasleveranciers het verschil betaalt tussen de plafondprijs en marktprijs. Veel landen (waaronder Frankijk) hebben eerder dit jaar al zo’n plafond ingesteld, maar zien dus liever dat het vanuit de EU wordt gefinancierd. Duitsland en andere landen, waaronder Nederland, waren aanvankelijk minder enthousiast, vooral over de manier waarop dit gefinancierd moet worden. Uiteindelijk zijn Duitsland en Nederland akkoord gegaan, maar hebben daar wel voorwaarden aan gesteld.

Ondertussen kijken Frankrijk en andere landen met argwaan naar het besluit van de Duitse regering om 200 miljard uit te trekken om de effecten van de energiecrisis op de Duitse monopolies te beperken. Andere landen hebben vergelijkbare maatregelen genomen, vaak echter op kleinere schaal. Ze zijn bang dat dit Duitse bedrijven een oneerlijk concurrentievoordeel geeft. Het gat tussen het concurrentievermogen van verschillende landen in de EU neemt toe.

Besluiten EU-top: subsidies voor het kapitaal en energiearmoede voor het volk

De EU-top heeft voor de energiecrisis uiteindelijk een reeks maatregelen afgesproken die samen kunnen worden gevat in drie punten.

1. Een tijdelijk prijsplafond op gas (‘dynamische corridor’ heeft de EU het genoemd). Het plafond komt erop neer dat het volk – via de belasting die we betalen – de rekening betaalt zodat de monopolies verzekerd zijn van gas tegen een gunstige prijs.
2. Gezamenlijke inkoop van gas, met de intentie de prijzen te drukken. Het voorkomt omdat verschillende EU-landen tegen elkaar op bieden.
3. Besparen op energie. In verschillende EU-landen zijn al maatregelen aangekondigd voor die energiesparing. Bijvoorbeeld dreigen met het korten van subsidies voor scholen als ze geen energie besparen. Het volk mag kou lijden zodat er genoeg is voor de industriëlen…

Ondanks de onderlinge verschillen is duidelijk dat ze allemaal de strategische doelstellingen van het kapitaal steunen. Ze willen linksom of rechtsom dat het volk energie bespaart en de rekening betaalt voor het subsidiëren van energiebedrijven die recordwinsten maken en van de gasinkoop voor de industriëlen. Hun doel is het concurrentievermogen van het Europees kapitaal te vergroten tegenover dat van China, India, maar ook de VS en andere machtsblokken.

Deze maatregelen nemen niet de oorzaken weg van de energiearmoede en de inflatie. Die oorzaken liggen immers in de eerste plaats in de liberalisering van de energiemarkt, die van energie een peperduur handelswaar heeft gemaakt in plaats van een publiek goed. Evenals de Europese ‘green deal’ – die overigens niets te maken heeft met de bescherming van het milieu zoals politici beweren – heeft de geldontwaarding (ofwel prijsstijgingen) bevorderd door enorme hoeveelheden geld in de economie te pompen en andere maatregelen.

Werkers strijden voor loon nu prijzen de pan uit rijzen

Het wordt steeds moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen. Niet alleen energie en huur, maar ook dagelijkse boodschappen worden steeds duurder. De Nederlandse regering heeft op Prinsjesdag allerlei maatregelen aangekondigd die het koopkrachtsverlies zouden moeten ‘compenseren’. De realiteit is dat voor de werkende mensen de maatregelen bij lange na niet het koopkrachtsverlies kunnen compenseren. Ondertussen gaan miljarden extra naar de NAVO.

Op verschillende werkplekken is de afgelopen maand strijd geleverd voor loonsverhogingen en betere cao’s. Er werd gestaakt bij de spoorwegen, het streekvervoer en de handel. Op verschillende plekken hebben werkers laten zien dat ze verbeteringen kunnen afdwingen met hun gezamenlijke strijd.

In heel Europa komen mensen in verzet

Overigens wordt niet alleen in Nederland gestreden voor hoger loon en betere arbeidsomstandigheden. In Groot-Brittannië hebben werkers van de spoorwegen meerdere stakingen afgekondigd tegen de recent aangenomen wet die in wezen het recht op staken van de werkers bij de treinen compleet inperkt. Ook waren er stakingen of worden er stakingen gepland door werkers bij de post, verpleegkundigen, leraren, evenals chauffeurs en werkers in de logistiek. In België staakte het veiligheidspersoneel van het vliegveld Charleroi tegen het besluit dat meerdere beveiligingsbedrijven gaan opereren op de luchthaven. Want de werkers begrijpen heel goed dat het een voorbode is voor ontslagen, slechtere arbeidsvoorwaarden en toenemende concurrentie. In Hongarije staken docenten massaal voor een beter loon, waarin ze gesteund worden door de scholieren. In Griekenland staken o.a. de havenarbeiders en bouwvakkers, terwijl vakbonden druk bezig met de voorbereiding van een nationale staking op 9 november.

Bijzondere aandacht verdient de stakingsgolf in Frankrijk. Daar waren vorige week massale stakingen bij de raffinaderijen en brandstofdepots. De regering van Macron – die door sommigen als ‘progressief’ wordt bestempeld – heeft samen met de werkgevers op alle mogelijke manieren geprobeerd de staking tegen te werken. Met repressie – wat ironisch genoeg bemoeilijkt werd doordat ook politieauto’s zonder brandstof kwamen te zitten door de staking – maar ook met een lastercampagne in de media. Als antwoord daarop, breidde staking zich uit naar andere sectoren, waaronder havens, spoorwegen, stadsvervoer, logistiek, handel en andere. Op dinsdag 18 oktober vonden bijna 180 lokale demonstraties plaats door het hele land voor hogere lonen, pensioenen en uitkeringen, en voor het stakingsrecht, waaraan meer dan 300.000 mensen deelnamen.

Laurent Berger, president van Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV of ETUC) en algemeen secretaris van de Franse vakfederatie CFDT – die zich niet oriënteren op klassenstrijd maar op ‘sociale dialoog’ – deed de staking in de raffinaderijen af als ‘onnodig’ en ‘ongerechtvaardigd’. De CFDT besloot namelijk, terwijl de staking gaande was, te tekenen voor een akkoord met een karige loonsverhoging van 5%. Dat is natuurlijk ver onder de inflatie, terwijl de eigenaren van de energiebedrijven momenteel zowat stikken in het geld. Daar gingen de werker dus niet mee akkoord. Onder leiding van de meer strijdbare vakbond CGT werd de stakingsstrijd doorgezet en werd dat akkoord tenietgedaan.

Strijd is de weg uit de crisis

In Nederland en in andere landen strijden mensen voor hun rechten. Voor verhoging van inkomens voor de arbeidersklasse tegen de inflatie. Voor goede arbeidersomstandigheden tegen de als maar toenemende werkdruk. Daarbij worden ook successen geboekt, die perspectief en hoop geven.

We leven in een tijd waarin onze inkomens verdampen door de prijsstijgingen, terwijl rechten en publieke voorzieningen verder worden afgebroken. Waarin de tegenstellingen in de wereld toenemen en oorlog steeds ietsje dichterbij komt. Waarin de rechten van vrouwen en minderheden onder grote druk staan. De politici in Den Haag en Brussel gaan de problemen niet oplossen. Alleen de werkende bevolking kan met georganiseerde strijd inkomens en rechten verdedigen, en zelfs verbeteringen afdwingen.

Bij elke staking wordt opnieuw duidelijk dat het de werkers zijn die de maatschappij draaiende houden. En het zijn de werkers die gezamenlijk de kracht hebben om een andere maatschappij op te bouwen. Een maatschappij zonder imperialistische oorlogen en interventies. Zonder armoede en werkloosheid. Waarin iedereen een goede baan heeft, met goede arbeidsomstandigheden en kortere werkdagen. Waarin iedereen gratis toegang heeft tot kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg, onderwijs, sport- en culturele voorzieningen.

Zo’n maatschappij vereist dat de fabrieken, kantoren en alle productiemiddelen waarmee we de welvaart creëren, in handen komen van de maatschappij. Alleen dan zullen niet de winsten van een kleine minderheid centraal staan, maar de behoeften van mensen. Op die basis kan een maatschappij ontstaan waarin eenieder daadwerkelijk de mogelijkheid heeft zich vrij te ontwikkelingen, waarin de rechten van vrouwen en minderheden worden gewaarborgd, waarin op zorgvuldige manier wordt omgegaan met het milieu en de effecten die de economie daarop heeft.

De ‘zware winter’ die ons te wachten staat kunnen we trotseren en deze andere, socialistische maatschappij kunnen we opbouwen, door ons te organiseren, de arbeidersbeweging te versterken, en bij te dragen aan de opbouw van de communistische partij, de NCPN, en haar jongerenorganisatie, de CJB.