Ook in Griekenland was de onafhankelijke natiestaat het resultaat van een burgerlijke revolutie. Het officiële begin van deze strijd was 25 maart 1821. Dit jaar dus 200 jaar geleden. Het broeide toen overal in Europa, maar ook in de Spaanse kolonies in Zuid-Amerika. Na het vestigen van de kapitalistische macht is de houding van de burgerij t.o.v. revoluties altijd een zeer ambivalente geweest.
Met moeite hanteert zij het verschijnsel revolutie in haar geschiedenis. Om een voorbeeld te noemen: ook al verbindt de overgrote meerderheid van de huidige Franse historici het Revolutionaire Directoire van de Jacobijnen met de consolidatie van de kapitalistische macht, toch wordt de tijd van de Jacobijnen nog steeds als de tijd van de terreur beschouwd, die uit het gezichtsveld van de bevolking verbannen dient te worden of als schrikbarend voorbeeld moet dienen van het begrip 'revolutie'.
Ook in Griekenland worden uitspraken als de volgende liefst zoveel mogelijk uit het historisch bewustzijn van de bevolking verbannen en zijn dus niet in schoolboeken te vinden: "Als het bestuur de rechten van het volk overtreedt, schendt of minacht en niet naar zijn klachten luistert, en het volk dan, geheel of gedeeltelijk, in opstand komt, naar de wapenen grijpt en zijn tirannen straft, dan is dat zijn heiligste en noodzakelijkste recht." Dit zei de prerevolutionaire pionier van de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog Rigas Feréos (1757-1798).
Twee manieren om met historische gebeurtenissen om te gaan
De Communistische Partij van Griekenland (KKE) interpreteerde bovengenoemde uitspraak van Rigas Feréos op haar eigen manier. Zo stond op de voorpagina van de krant 'Rizospastis' op 25 maart: "Noodzaak wordt altijd geschiedenis. Het oude en achterhaalde komt ten val door de strijd van de volkeren", wijzend op de noodzaak van een socialistische revolutie in de 21ste eeuw als de volgende stap vooruit die de mensheid moet zetten. De burgerlijke revoluties van de afgelopen eeuwen hebben geleid tot het ontstaan van natiestaten, toen de rijk geworden handelsstand van de steden vanaf de late Middeleeuwen een politieke macht begon op te eisen, die in verhouding stond tot hun groeiende economische macht.
Maar deze revoluties tonen ook aan dat klassenstrijd bepalend is voor historische ontwikkeling. De Europese bourgeoisie kwam aan de macht via gewapende strijd en met deelname van de onderdrukte en uitgebuite 'massa'. Beiden wilden af van het oude feodale systeem en dus hadden ze op een bepaald historisch moment een gemeenschappelijke vijand. Zodra de machtsovername echter was gelukt, bleek het volk niet meer nodig en het nieuwe burgerlijke establishment werd dan ook de nieuwe onderdrukker en uitbuiter van de volkslagen, die zich ingezet hadden voor hun eigen rechten. De nieuwe heerser moest niets hebben van een opstandige bevolking en ging tot op heden voorzichtig om met haar eigen revolutionaire geschiedenis.
Liever gebruikt zij de term niet, vooral niet na de Oktoberrevolutie in Rusland van 1917 en ook klassenstrijd wordt al jaren in de teksten van de Europese instellingen veroordeeld omdat deze tot haat zou aanzetten, zoals het hypocriet heet. In 2020 gaf de Europese Unie 314 miljoen euro uit aan de bestrijding van wat zij 'gewelddadig radicalisme' noemt. Bij de beschrijving van wat dit is worden terrorisme, nationalisme, anarchisme, links en rechts radicalisme op één hoop gegooid. Interpol is in haar rapport voor 2020 concreter: "Linkse terroristische organisaties proberen met gewelddadige middelen een revolutie te beginnen tegen het politieke, sociale en economische systeem met als doel het socialisme in te voeren om tenslotte een communistische, klassenloze samenleving te vestigen. Hun ideologie is vaak het marxisme-leninisme."
Ooit hielpen revoluties het huidige kapitalistische establishment aan de macht, nu vormen eventuele (volks)revoluties een bedreiging van zijn eigen macht en zet het zijn instellingen en gewapende arm in (politie, eventueel leger) om dit gevaar te bezweren. Waar de oude bourgeoisie ooit historisch een vooruitstrevende rol speelde, is zij nu behoudend geworden en zet zich schrap tegen de onvermijdelijke historische ontwikkeling. De theorieën over het 'einde van de geschiedenis' in de jaren 90 van de vorige eeuw na de ontbinding van de Sovjet-Unie zullen velen nog bekend in de oren klinken. Er is nog maar één systeem leefbaar, zo luidde de boodschap: het kapitalistische, het laatste in de geschiedenis van de mensheid.
Revolutie als garnituur
Griekenlands premier K. Mitsotákis gaf er in zijn ceremoniële toespraak dan ook de voorkeur aan 1821 het jaar van de Nationale Opstanding te noemen en 2021 het jaar van de Nationale Herordening. Het woord 'revolutie' (natuurlijk niet helemaal te vermijden als je serieus genomen wilt worden), werd maar één keer genoemd als een garnituurtje op de onafhankelijke nationale salade. Diverse buitenlandse ambassadeurs en stafvertegenwoordigers deden een duit in het zakje. Zo sprak de Britse ambassadrice over de bijdrage van Groot-Brittannië aan de Griekse Onafhankelijkheid en de ambassadeur van de VS over de rol, die zijn land gespeeld heeft om Griekenland van het communisme te redden. (!) De Franse en de Russische ambassadeur verwezen naar de historische banden van hun land met Griekenland als basis voor de voortzetting van de samenwerking. Ook vertegenwoordigers van het kapitaal lieten deze kans niet aan hun neus voorbijgaan. Zo schreef Th. Veniámis, voorzitter van de Unie van Griekse Reders, in een artikel over de rol en de verdiensten van het rederskapitaal sinds 1821 tot op heden.
Doelgroep volk moet zoet gehouden worden met mooie praatjes over nationale eensgezindheid, eendracht, nationaal zelfvertrouwen, een eigentijdse consensus, respect voor de kapitalistische legaliteit en het politieke liberalisme als de eeuwige symbolen van sociale en politieke vooruitgang. Juist nu de levensomstandigheden versneld door corona verslechteren en de sociale ongelijkheid sinds 2020 met rasse schreden is toegenomen. Het systeem baart zelf de klassenstrijd, die het zo hevig verdoemt en de kop probeert in te drukken. In een poging tot wegmoffelen van de verloedering van de burgerlijke macht wordt er verstoppertje gespeeld met termen als 'nieuwe ideeën' versus 'middeleeuwse opvattingen' in plaats van kapitalistische productieverhoudingen. De sociaaldemocratische variant bij deze 200 jaar viering heeft het liever over dingen als burgerlijk of sociaal liberalisme en Verlichting. Yanis Varoufakis (weet u nog?) geeft de voorkeur aan de noodzaak tot 'Avontuur' in plaats van 'Ondergeschiktheid' als de keus, waarvoor de bevolking staat.
Wat met geweld in stand gehouden wordt, komt met geweld ten val Ondertussen zaait de ambivalente houding t.o.v. het verschijnsel revolutie verwarring onder de bevolking en de arbeidersbeweging. Destijds voelde men zich verraden door de verschillen tussen de prerevolutionaire beloftes en de postrevolutionaire praktijken, toen Griekenland een onafhankelijke natie was geworden (1830). En later, toen binnen de arbeiders- en communistische beweging de radicaalste burgerlijke beloftes als vroegsocialistisch idealen werden gepresenteerd, die een nederlaag hadden geleden binnen het kader van de burgerlijke revoluties. Geweld is te veroordelen, door wie ook gebruikt, is het motto van een sociale klasse die alleen maar met geweld aan de macht is gekomen en zich met geweld in stand houdt.
De Geneefse filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) was van mening, dat een despoot alleen maar kan heersen, zolang hij geweld gebruikt en daarom zich niet over geweld kan beklagen, als hij verdreven wordt: "Geweld hield hem aan de macht, geweld werpt hem omver, zo gaat alles zijn juiste natuurlijke gang".1 Misschien dat daarom Rousseau's beenderen pas bijna twee eeuwen na zijn dood in het Pantheon geplaatst werden...
- In: Friedrich Engels, Anti-Dühring. Dietz Verlag Berlin, 1983, bl. 130.
Gerelateerde artikelen
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
