Anton de Kom

Het leven van Anton de Kom (1898-1945) is inspirerend voor iedereen die voor een betere wereld strijdt. Zijn leven zit vol met daadkracht, strijd en solidariteit. Hij schreef werken met belangrijke marxistische analyses, maar was als communist ook zelf altijd actief in het organiseren van de strijd. De strijd in Suriname tegen het kolonialisme en imperialisme, voor onafhankelijkheid. De strijd in Nederland voor de eenheid van de arbeidersklasse, tegen racisme en discriminatie. En later, tijdens de Tweede Wereldoorlog, de strijd tegen de fascistische bezetter, die hem uiteindelijk zijn leven kostte.

Anton de Kom leefde in een periode dat in Suriname de tegenstellingen steeds duidelijker werden: tussen enerzijds de kolonisatoren, die de fabrieken en andere productiemiddelen in handen hadden, en anderzijds de lokale bevolking, de werkende klasse, die de rijkdom van de kolonisator produceerde en waarvan de rechten werden constant werden aangetast. De Surinaamse arbeidersklasse ontwikkelde zich en in de jaren ’30 werden vakbonden opgericht in Suriname. Met de leiders van de vakbonden stond Anton de Kom in contact en hij probeerde als eerste Surinamer de emancipatie van de Surinaamse arbeidersklasse te verbinden met de strijd voor onafhankelijkheid.

Hij schreef werken, zoals het boek Wij slaven van Suriname, waarin hij tracht “het zelfrespect der Surinamers op te wekken”, zoals hij zelf schreef. Hij ontmaskerde het kolonialisme en het wrede karakter ervan. Argumenten over ‘beschaving bijbrengen’ maakte hij met de grond gelijk. Hij benoemde de misdaden van de slavernij. Hij ging ook specifiek in op de onderdrukking van vrouwen, die nog slechter werden betaald en vaak werden verkracht. Maar Anton de Kom ging ook in op iets wat verzwegen werd: het heldhaftige antikoloniale verzet in Suriname, dat vanaf dag één dat Suriname gekoloniseerd werd, had bestaan. Zo gaf hij de Surinaamse bevolking haar geschiedenis en haar eigenwaarde.

Anton de Kom verbond deze aspecten met het wetenschappelijk socialisme; de inzichten van Marx, Engels en Lenin over het kapitalisme en kolonialisme. Hij maakte een economische analyse van de transatlantische slavernij en de kolonisatie van Suriname. Dit zien we ook duidelijk terug in de artikelen die hij schreef, o.a. in de krant van de CPN, de Tribune.

Dit alles werd hem natuurlijk niet in dank afgenomen door de koloniale regering. Voor hen was deze communistische agitator en onruststoker een doorn in het oog. In 1933 wordt hij opgepakt en door de koloniale regering verbannen naar Nederland. Bij zijn aankomst in Nederland, die geregeld wordt door de Communistische Partij van Nederland (CPN), geeft hij het volgende aan: “Maar nu ben ik hier, en ik wil met jullie strijden tegen het imperialisme, dat de vijand is van blanke en bruine arbeiders. Ik roep jullie daadwerkelijke solidariteit en sympathie in voor het ongelukkige Surinaamse proletariaat. Strijdt samen met jullie broeders aan de overkant van de oceaan voor een betere wereld, waarin recht, vrijheid en arbeid zal zijn voor iedereen.”

In Nederland zette Anton de Kom de strijd voort. Hij was betrokken bij acties van de CPN en de Nederlandse arbeidersbeweging, zoals de werklozenacties die de CPN organiseerde tijdens de crisis van de jaren ’30. Ook streed hij met de CPN tegen racisme (ook in die tijd namen pesterijen jegens mensen met een donkere huidskleur toe tijdens de sinterklaasperiode). Hij was betrokken bij de wereldwijde acties die de Communistische Internationale (Komintern), waar de CPN onderdeel van was, organiseerde tegen de vervolging van zwarte Amerikanen. Zij werden indertijd regelmatig onterecht werden beschuldigd van het verkrachten van witte vrouwen, wat vaak leidde tot vervolgingen en zelfs lynchpartijen.

Toen Nazi-Duitsland Nederland binnenviel en bezette, raakte Anton de Kom direct betrokken bij het Nederlandse communistisch verzet in Den Haag, waar hij samen met andere kameraden het blad De Vonk uitgaf en verspreidde.

Anno 2022 zijn de ideeën van Anton de Kom nog even actueel als destijds. Zijn geliefde Suriname is inmiddels onafhankelijk, maar de strijd tegen het imperialisme gaat door, evenals de strijd tegen racisme en fascisme. Zoals Anton de Kom zelf ook benadrukte, kan een rechtvaardige maatschappij zonder uitbuiting, onderdrukking en oorlog, enkel opgebouwd worden met de strijd tegen het kapitalisme, voor het socialisme.

“Weliswaar is mijn vaderland Suriname slechts klein en weinig bekend in de wereld, maar de onderdrukking van mijn rasgenoten is er even erg als waar ook, en het probleem van den ‘n*g*r’, dat naar mijn overtuiging slechts door het communisme kan worden opgelost.”

De NCPN en CJB organiseren (niet voor het eerst) op 24 april een herdenking, om deze belangrijke figuur uit de Surinaamse en Nederlandse arbeidersbeweging te eren, en vooral ook om de waardevolle lessen uit zijn leven en zijn werken uit te dragen.