De afgelopen weken is er veel in het nieuws verschenen over het zogenaamde ‘Integraal Zorgakkoord’ (IZA). Door de overheid wordt dit gepresenteerd als een oplossing op de vele problemen die de zorg teisteren. Feitelijk gaat het om bewust beleid van de overheid dat als doel heeft de verdere beperking van de toegankelijkheid van de zorg en de sociale voorzieningen waar de arbeidersklasse van Nederland over de jaren voor gevochten heeft, en de verhoging van de winstgevendheid van de monopolies. Dit beleid past ook perfect in de huidige context, waar de arbeidersklasse gevraagd wordt om te betalen voor de crisis van de monopolies, door lagere lonen, hogere energiekosten en toenemende overheidsuitgaves voor o.a. militarisering en bewapening.
Het Integraal Zorgakkoord
Maar wat is het integraal zorgakkoord precies? Als we naar de overheid luisteren, dan gaat het hier over een akkoord waarbij “onder meer [is] afgesproken dat partijen intensiever met elkaar moeten samenwerken, de eerstelijnszorg versterkt moet worden en er meer wordt ingezet op preventie. Ook moet het voor zorgverleners aantrekkelijk zijn en blijven om in de zorg te werken.”1
Mooie woorden, maar hoe moet dit precies bereikt worden? Dat wordt niet echt uitgewerkt, maar een paar dingen staan toevallig wel vast. Allereerst dat het aandeel van de bevolking dat in de zorg werkt niet mag stijgen boven het huidige aandeel, namelijk één op de zes mensen. Ook moet er meer gebruik gemaakt worden van digitale zorg en er moet meer aandacht komen aan preventie. Er wordt gekeken naar het verwijderen van behandelingen uit het basispakket en verdere concentratie van de zorg. Bij dat laatste is vooral interessant om op te merken dat er onder het mom van ‘decentralisatie’ de afgelopen jaren grootschalig bezuinigd is in de zorg. Kennelijk heeft dit niet het gewenste effect gehad en moet er nu ineens weer gecentraliseerd worden om nog meer kosten te besparen.
Terwijl er gepoogd wordt om aan de zorg te sleutelen door deze via allerlei manieren efficiënter te maken, is het al duidelijk dat dit weinig gaat opleveren. Zorg gaat nou eenmaal grotendeels over de menselijke interactie en is ook nog relatief arbeidsintensief. Er staan dus al maatregelen klaar voor wat er gaat gebeuren als het niet lukt om de zorg goedkoper te maken, namelijk het afschaffen van zogenaamde ‘ineffectieve’ zorg. Als dat niet het gewenste effect heeft, is er ook nu al een maatregel bedacht, en dat komt neer op het schrappen van zorg die bewezen effectief is. Kortom, als je ziek bent en je kan gered worden door een behandeling, zou het goed kunnen zijn dat je die in sommige gevallen straks niet krijgt – terwijl de premies voor je zorgverzekering en het eigen risico daar niet door zullen dalen.
De vraag naar zorg gaat vrijwel zeker stijgen, zo wordt er gezegd, en dus moet er met hetzelfde aantal mensen aan een hogere vraag worden voldaan. Dit komt zogenaamd door vergrijzing en de slechte levensstijl van de Nederlandse bevolking. Terwijl dit reële problemen zijn, worden ze groter gemaakt dan dat ze zijn en worden hun oorzaken verdoezeld. De echte reden dat dit zorgakkoord belangrijk is voor de overheid is iets waar de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) vrij openlijk over spreekt: mensen moeten vrijgemaakt worden van het werk in de zorg zodat ze het tekort aan arbeiders in andere, meer winstgevende sectoren kunnen opvullen.2 Zo wordt het duidelijk dat de overheid de belangen van de monopolies dient ten koste van de arbeidersklasse.
Vergrijzing en ongezonde levensstijl
Dat vergrijzing een feit is, is niet te ontkennen. Het aandeel ouderen stijgt in de samenleving omdat jongere mensen relatief minder kinderen krijgen, en ouderen hebben meer behoefte aan zorg. Maar vergrijzing is geen losstaand fenomeen. Het is namelijk een directe oorzaak van de situatie die de afgelopen decennia gecreëerd is om de winsten van de kapitalisten te maximaliseren. Jonge mensen komen onder steeds meer druk om harder en harder te werken in onzekere flexbanen, waardoor ze geen tijd hebben om duurzame relaties aan te gaan. Jongeren die dat wel kunnen hebben geen tijd om kinderen op te voeden, en door een gebrek aan volkshuisvesting en de constante druk op lonen kunnen ze ook financieel deze stap niet maken. Hoe kan je in de huidige situatie, waar woningen gezien worden als een investeringsobject en niet als een menselijke behoefte, er nog aan denken om een woning te bemachtigen die groot genoeg is voor een heel gezin?
Tegelijkertijd is er een gebrek aan toegankelijke voorzieningen van hoge kwaliteit gericht op jonge gezinnen, zoals kinderzorg, ouderenzorg of voorzieningen gericht op de verlichting van de huishoudelijke arbeid. Naast dat het gebrek hieraan het veel moeilijker maakt voor gezinnen om kinderen op te voeden, speelt het ook een rol in het in stand houden van de achtergestelde positie van de vrouw in de maatschappij. Het kapitalisme is niet in staat deze voorzieningen te bieden door een gebrek aan centrale planning van de economie.
Maar de factor ‘vergrijzing’ wordt ook groter gemaakt dan dat die daadwerkelijk is. Vergrijzing is namelijk al aan het afvlakken, en de grootschalige automatisering en digitalisering van de arbeid die de afgelopen decennia plaats heeft gevonden zou ertoe moeten leiden dat de maatschappij dit prima aankan. De objectieve mogelijkheden van vandaag zijn veel groter dan die van een paar jaar geleden, en groeien ook constant. Wat dus wel in gevaar is, zijn de winsten van de kapitalisten, die dit doemscenario van de vergrijzing schetsen als excuus om hun eigen agenda van winstmaximalisatie door te zetten.
Ook wordt de arbeidersklasse in Nederland verweten dat ze niet gezond genoeg leeft. Maar nogmaals, waarom is dit het geval? Het is het kapitalisme dat mensen tot op het merg uitbuit en hun sociale voorzieningen afpakt, zodat ze weinig tijd en geld over hebben om te sporten of gezonder te eten. Daarnaast promoot het kapitalisme zelf het consumeren van ongezond eten, alcohol en drugs om daar winst van te maken. En het is het kapitalisme dat mensen vervreemd, dat alle verbinding met hun omgeving en hun werk weghaalt. Ook het werkplezier wordt hun ontnomen, omdat ze steeds harder en harder moeten werken. Logisch dus dat mensen gaan zoeken naar op korte termijn bevredigende maar ongezonde activiteiten, zoals het consumeren van drugs of alcohol, het ‘bingen’ van tv-series of videogames etc.
Uitbuiting van de werkende klasse
We zien dus dat de redenen die de kapitalisten geven om de zorg nog verder te versoberen eigenlijk pure voorwendsels zijn. Terwijl de kosten voor de zorgverzekeringen elk jaar omhooggaan en er gierende winsten gemaakt worden door zorgverzekeraars, wordt de kwaliteit en het aanbod van de zorg afgeschaald voor de werkende en gepensioneerde bevolking. Dit raakt ook alleen de bevolking uit de arbeidersklasse en middenlagen, omdat de kapitalisten makkelijk in het buitenland private zorg kunnen halen wanneer ze die nodig hebben.
De afgelopen tijd is met de coronapandemie al overduidelijk geworden dat er een tekort is aan personeel in de zorg dat de bevolking zeer kwetsbaar maakt. Deze maatregelen zouden de Nederlandse bevolking alleen maar zwakker maken tegenover de mogelijkheid van een nieuwe pandemie. Maar ook zonder pandemie is er al een groot personeelstekort in de zorg. De geestelijke gezondheidszorg, transgenderzorg en jeugdzorg (om maar wat voorbeelden te noemen) kampen al lang tijd met lange wachtrijen van vaak langer dan een jaar. Het feit dat het aandeel zorgmedewerkers niet mag stijgen, betekent dus dat er in deze sectoren sowieso geen verlichting gaat komen maar waarschijnlijk juist een verslechtering van de situatie.
De kapitalisten en hun aanhangers zeggen vrij openlijk dat een belangrijke reden dat dit gedaan wordt is om meer personeel vrij te maken voor andere, meer winstgevende sectoren. Productie niet voor de behoeftes van mensen dus, maar puur voor de winst van een handjevol kapitalisten! Waarom kijken we niet eerst naar het ‘versoberen’ van de 128 meter lange jacht van Jeff Bezos en andere luxegoederen die al onbetaalbaar zijn voor de werkende klasse, als vergrijzing echt zo'n groot probleem is? Schandalig, wat ons betreft. Dit past direct in lijn met het verlagen van de koopkracht van de arbeidersklasse die de afgelopen tijd door middel van inflatie haar levenspeil omlaag ziet gaan, en waarvan wordt gevraagd om de broekriem nog meer aan te halen.
Oppervlakkig en selectief
De bourgeoisie wil dus de kosten van de zorg verlagen door minder zorg te leveren aan de werkende klasse, feitelijk door de uitbuiting van de werkende klasse te versterken. Omdat zorg uiteindelijk een onderdeel is van het aandeel van het maatschappelijk product dat de werkende klasse krijgt. Maar we hebben net aangetoond dat de sterkere uitbuiting van de werkende mensen factoren als vergrijzing en het ongezond levensstijl versterken en verergeren, wat juist de kosten van de zorg verhoogt! Precies het omgekeerde van wat het oorspronkelijke doel was.
De kapitalisten presenteren de zaken oppervlakkig, selectief, door dingen los van elkaar te zien en door niet te begrijpen dat alle fenomenen aan elkaar verbonden zijn. Zo nemen ze aan dat vergrijzing en een ongezond levensstijl gewoon zomaar uit het niks ontstaan, zonder te proberen te begrijpen waar deze fenomenen vandaan komen. Dan gebruiken ze deze fenomenen als voorwendsels om het levenspeil van de bevolking nog verder aan te tasten. Deze manier van denken noemen we in de marxistische theorie ‘metafysisch’. De metafysische manier van nadenken komt ze heel goed uit, omdat het ze in staat stelt om dingen altijd in hun voordeel te presenteren, doordat ze zaken los van elkaar kunnen trekken. In contrast met de metafysische denkwijze staat de marxistische, dialectische denkwijze, die uitgaat van het wetenschappelijk bestuderen van alle aspecten van elk fenomeen en de verhoudingen met andere fenomenen. Door ons erop te wijzen dat alle fenomenen in de natuur en maatschappij een verband hebben en organisch in elkaar overgaan, helpt de dialectiek ons met het vinden van de kern van de zaak, in dit geval de uitbuiting van de werkende klasse door de kapitalisten.
- Rijksoverheid, ‘Verregaande samenwerking in historisch integraal zorgakkoord’.
- NOS, ‘Huidig zorgbeleid is niet houdbaar, waarschuwt adviesorgaan WRR’.
Eirini is lid van het bestuur van de afdeling Amsterdam van de CJB en verantwoordelijk voor de Commissie Vrouwenstrijd.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
