Kortgeleden interviewde de redactie van Voorwaarts de oud CPN-burgemeester Hanneke Jagersma. Manifest acht dit interview zeker de moeite waard om nader te bestuderen. Hanneke Jagersma is uniek in Nederland omdat zij de eerste en laatste CPN-burgemeester was die Nederland ooit gekend heeft.
Onlangs werd de CJB in Groningen benaderd door mevrouw Jagersma omdat zij de communistische erfenis had gekregen van de overleden communiste Tjakkie Stek. Tjakkie heeft samen met haar man, Koert Stek, beiden lid van de NCPN, haar hele leven in het teken gesteld van de strijd voor het communisme. Hanneke Jagersma was van mening dat de erfenis van deze toegewijde communisten thuishoorde bij een communistische organisatie. Hanneke ging tevens akkoord met een interview tijdens het ophalen van deze spullen. Hieronder is het te lezen.
Goedemiddag Hanneke. Als eerste bedankt voor het interview. Laten we meteen met de deur in huis vallen, u bent ooit als CPN-er burgemeester geweest. Hoe is dat zo gekomen?
De Communistische Partij van Nederland (CPN) werd na de oorlog en vooral tijdens de Koude Oorlog verweten dat ze geen Nederlandse of democratische partij zou zijn. Ze kreeg de naam een pion van Moskou te zijn. Eind jaren '70, begin jaren '80 begon dat te veranderen. Toen dan ook begin 1980 er een burgemeestersfunctie vrijkwam zowel in de toenmalige gemeenten Beerta als Finsterwolde, heeft de partij aan vier mensen gevraagd te solliciteren. En dat ben ik uiteindelijk geworden. De sollicitatie was een soort test om te kijken of de CPN als een democratische Nederlandse partij geaccepteerd zou worden bij burgemeestersbenoemingen. Het is natuurlijk een feit dat de CPN altijd de opvatting gehuldigd heeft dat de gemeenteraad haar eigen voorzitter en vertegenwoordiger kiest. Dat staat tegenover de opvatting van een gekozen burgemeester door verkiezingen. Ik sta nog steeds achter dit standpunt van de CPN. Een raad kan beter haar eigen voorzitter en vertegenwoordiger benoemen en wat zou het mooi zijn als er dan ook de mogelijkheid was die te laten rouleren.
Hoe werd op de benoeming gereageerd door burgerlijke partijen en politici?
Ik ben benoemd in 1982 en was toen 31 jaar. Er werd op gereageerd vanuit de kijk die mensen op het burgemeesterschap hadden dat het een persoon is waar je tegenop kijkt en die speciaal is. Je werd als belangrijk gezien, terwijl het op zich helemaal niet zo bijzonder is. Mensen die altijd al anticommunist waren geweest kwamen met verhalen dat ik instructies zou krijgen uit Moskou of weet ik veel van waar. Vergeet ook niet dat er ten tijde van mijn benoeming nog beroepsverboden in buurland Duitsland tegen communisten van kracht waren. Natuurlijk is er geprobeerd mij in een kwaad daglicht te stellen.
Op wat voor manier gebeurde dat?
Ik heb het volgens mij nooit aan iemand verteld, maar toen ik voor het eerst in de burgemeesterskamer kwam, lag er een pistool in de bureaula. Mijn voorganger voelde zich blijkbaar onveilig in de omgeving van vreedzame CPN'ers en sympathisanten. Dat pistool heb ik toen naar de politie gebracht. Ik kan ook niet uitsluiten dat die daar bewust neergelegd is om te kijken hoe de reactie zou zijn.
Of het interview wat de man van een fractievoorzitter in de krant gaf waarin hij mij 'brandhout' noemde. Maar wanneer je begin 30 bent dan kun jedat allemaal wel hebben. En daarbij met een lach kon je heel ver komen. Ik heb het burgemeesterschap nooit als een persoonlijke verdienste gezien. De tijd was er rijp voor om een CPN-burgemeester te benoemen.
De burgerlijke democratie is natuurlijk niet wat wij onder democratie zouden verstaan. Maar u was toch burgemeester onder een kapitalistisch systeem. Was dat te combineren en wat voor gedaante kreeg dat?
Mijn burgemeesterschap heb ik voor het belangrijkste deel als een genoegdoening en eerbetoon gezien van de communisten die zoveel geleden hebben voor hun idealen en dat met hun leven hebben moeten bekopen in de antifascistische strijd. Het grootste deel van het kader van de CPN is in de Tweede Wereldoorlog vermoord. Wij hadden discussies of een burgemeester met de benoeming door de kroon, daarmee ook een uitvoerder van de landelijke overheid was geworden, top-down, of dat de burgemeester de belangen van de gemeente diende richting de landelijke overheid, bottom-up.
Wij waren natuurlijk voor de bottom-up benadering. Ik heb altijd sterk de humor er ingehouden. Er zijn genoeg burgemeesters die zeggen dat ze boven de partijen staan, maar ondernemers het belangrijkste vinden. Ik had als visie dat ik ook boven de partijen stond maar de kant van de werkers het belangrijkste vond. Daarom deed ik mee aan de demonstraties voor betaalbare zorg, tegen de gasprijzen, voor betaalbare huisvesting e.a. Daarnaast ben ik ook nooit lid geweest van allerlei besturen buiten de gemeente. Die functies werden zonder mij verdeeld. Je kunt je afvragen of het belangrijk was om die functies wel gehad te hebben, maar dan denk ik als het personeel het anders wil, dan gaat het anders, dus het is ook wel weer betrekkelijk allemaal.
Uiteindelijk bent u gestopt als burgemeester, hoe is dat zo gekomen?
Ik ben in 1982 benoemd en toen begon in die periode ook binnen de CPN de discussie met 'vernieuwers'. Vrij snel daarna ontstond het 'Horizontaal Overleg van Communisten' (HOC) en vond er een scheuring plaats in de partij. Ik kon natuurlijk alleen functioneren bij de gratie van de partij. Als de partij er niet was geweest en breder bekeken de vrouwenbeweging, de antikernbombeweging dan had ik ook niet kunnen zijn wie ik was als burgermeester.
Hoe is het uiteindelijk dan toch gebeurd dat u bent gestopt?
In 1990 werd de gemeente Beerta heringedeeld samen met Finsterwolde en Nieuweschans. Ik heb toen nog wel gesolliciteerd maar toen bestond de CPN al zo goed als niet meer en daarmee hield het op. Na 1990 is ook de gemeentelijke organisatie veranderd. Het dualistische stelsel deed zijn intrede, waarbij nogal wat verschillende overheidsbevoegdheden veranderden. Hiermee werd de gemeente meer een bedrijf dat gemanaged moest worden om de een na de andere bezuiniging door te voeren op nieuwe beleidsterreinen als bijvoorbeeld de WMO en jeugdzorg.
Wat zijn uw mooiste CPN-herinneringen?
Voor ik burgemeester werd werkte ik als projectleidster 'Gecoördineerd Bejaardenwerk' in Beerta, Finsterwolde en Nieuweschans. Daar zijn Hendrik Schwertmann en Trijntje Ahlers erg belangrijk voor mij geweest. De CPN is voor mij erg belangrijk geweest omdat ik met de partij in contact kwam met dingen waarmee ik niet opgegroeid ben. Ik denk dan aan de internationale solidariteit en de kennismaking met mensen van het ANC, de Palestijnse beweging. Ik denk aan de kennismaking met cultuur als zang, toneel en kunst. Achter mij zie je een zeefdruk van de bekende Groninger J.O. van Dijk. Die heb ik gewonnen bij een verloting in de pauze van een actiecomitébijeenkomst.
De scholingen zijn belangrijk geweest waardoor ik in heb gezien dat alle mensen op de hele wereld gelijk zijn maar dat een mens voor een groot gedeelte door de omstandigheden bepaald wordt. Ook de onderbouw- en bovenbouw theorie heb ik niet overboord gegooid. Ik ben als kind opgevoed met een religie, en ben na de CPN meer de humanistische kant opgegaan. Maar alle drie hebben ze mij tot een gelukkig mens gemaakt.
En qua acties?
Dan wil ik de volkscongresacties noemen, waar je een gezamenlijk doel had, tegen de achterstelling van het Noorden, maar dat benaderde ieder vanuit de eigen achtergrond. Die strijd tegen de achterstelling mondde dan uit in grote bijeenkomsten met sprekers uit het onderwijs, de vrouwenstrijd, karton- en andere arbeiders, de vissers, de boeren, kunstenaars enz. Dit inspireerde dan weer tot mensen die liederen maakten of studenten die onderzoek deden naar misstanden of leugens ontmaskerden zoals rond de bodemschatten.
Als u iets mee zou kunnen geven aan jonge communisten van nu, wat zou dat zijn?
Ik vind het belangrijk om alert te blijven op al het geld dat naar bewapening gaat en de rol van het wapenkapitaal daarbij. Scholing is belangrijk. Hiernaast zou ik best weleens discussie binnen de CJB/NCPN willen zien waarbij bestudeerd wordt waarom het niet gelukt is in Oost-Europa een duurzame maatschappij op te zetten op basis van het marxisme-leninisme. Wat kun je daarvan leren? Het samenwerken met anderen, organisaties, is belangrijk, je hoeft niet alles zelf te doen of voorop te lopen. Je kunt je ook aansluiten bij de mensen die al actievoeren en hen ondersteunen.
Je aansluiten bij de massabeweging in plaats van zelf de massabeweging te zijn?
Precies. Jij hoeft de massabeweging niet te zijn maar je bent hem wel als je solidair bent met de massabeweging. Neem hun strijd mee naar je eigen organisatie en roep daarin op om bijvoorbeeld naar demonstraties te gaan. Dus sluit je aan bij de vrouwenbeweging, bij de klimaatbeweging enzovoort en vertolk hun strijd dan als partij.
Hanneke, ontzettend bedankt. Dit lijkt mij een mooi einde.
Ja, geen probleem en (lacht) succes met het uitwerken.
Naschrift redactie Manifest
In de praktijk wordt steeds aangetoond dat bongenootschappen alleen zin hebben als de partij die ze aangaat sterk genoeg is om de dialectische relatie tussen praktijk en theorie op de juiste wijze vorm te geven. De CPN ging mede ten onder omdat de partij achter de beweging is gaan aanlopen. Er werd geen politieke leiding meer gegeven aan de talrijke bewegingen. Bewegingen moeten worden geleid. Dat ontbrak toenmaals. Heden ten dage lopen we aan tegen de opvatting van veel mensen, vooral nu de SP tegen soortgelijke vraagstukken aanloopt, dat de CPN indertijd is opgegaan in GroenLinks. Dat is maar ten dele waar. Uit de CPN kwamen ook het HOC, het VCN en later de CPN en CJB voort. Het is daarom absoluut noodzakelijk dat NCPN en CJB oproepen tot versterking van hun partij en hun beweging. Zonder aansluiting bij de arbeidersklasse kan een communistische partij niet groeien. Zonder revolutionaire leidende klassentheorie kan zo'n partij evenmin een (juiste) rol spelen in de klassenstrijd. Dat zijn zeker ook de lessen van toen. Maar zonder kameraadschappelijke eenheid is de slag ook verloren.
Dus wordt lid van NCPN en CJB. Het is hard nodig om een breed gedragencommunistisch antwoord te geven op het toenemende (ideologische) geweld van rechts en pseudolinks. De tijd is er rijp voor. De arbeidersklasse wil de juiste, realistische antwoorden.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
