Lezing: Big Business met Nazi-Duitsland

Op woensdag 15 maart organiseerde de afdeling Amsterdam van de CJB een interview en lezing met de auteur en historicus Jacques Pauwels met het thema: ‘Big Business met Nazi-Duitsland’. Valerie, lid van de Commissie Antiracisme en Antifascisme van de NCPN en CJB gaf een inleiding. Zij sprak daarin over de historische context van het ontstaan van het fascisme. Jacques, auteur van onder andere; Big Business met Nazi-Duitsland, De Groote Klassenoorlog 1914-1918 en De grote mythen van de moderne geschiedenis, vertelde over het verband tussen het grootkapitaal en het fascisme in Nazi-Duitsland. Ook werd er verteld over de grote mythen van de verhouding tussen de Sovjet-Unie en de westerse geallieerden aan de ene kant en de fascistische mogendheden aan de andere.

In haar inleiding ging Valerie in op persoonlijke kennissen en familie die actief waren in het verzet. Haar boodschap was dat het verleden en het verzet tegen het fascisme in Nederland dichterbij is dan we denken. Vervolgens ging ze wat dieper in op de bredere historische context van het ontstaan van het fascisme. Haar bijdrage publiceren we hieronder.

Na deze inleiding volgde de lezing van Jacques Pauwels en was er ook een Q&A waar vragen gesteld werden voor meer diepgang in deze onderwerpen, zoals de relatie tussen het Amerikaans kapitaal en Nazi-Duitsland, de houding van de westerse bourgeoisie tegenover de oorlog tussen het fascisme en socialisme en de huidige verdraaiing van de recente geschiedenis.

Jacques Pauwels, een Belgische historicus die al sinds 1969 in Ontario (Canada) woont, ging dieper in op zijn wetenschappelijke houding ten opzichte van de geschiedenis. In zijn onderzoek wordt hij vaak geconfronteerd met verklaringen van de geschiedenis die een benadering hebben vanuit belangrijke individuen. Al vrij snel begreep hij dat geschiedenis juist veel beter te verklaren was door de klassenstrijd te analyseren. Het goed begrijpen van de verhouding tussen de basis en bovenbouw is juist cruciaal voor een verhelderende blik op de ontwikkelingen in de wereld.

Een voorbeeld van de onwetenschappelijke benadering is de ‘theorie van belangrijke mensen’, waarbij de Tweede Wereldoorlog volledig verklaard wordt door naar persoonlijke kenmerken van Hitler te kijken. De schuld leggen bij enkele individuen is bijzonder gunstig voor de kapitalisten, omdat ze dan het systeem zelf buiten schot houden.

Jacques ging verder uitgebreid in op de drijfveren van het nazisme, de interventies tegen de Sovjet-Unie, de invloed van de overwinning van het Rode Leger tegenover het fascisme en de samenwerking tussen het fascisme en de westerse geallieerden. Ook het Molotov-Ribbentroppact werd behandeld. Hij maakte duidelijk dat dat de Sovjet-Unie eerst meerdere pogingen had gedaan om met Frankrijk en het VK een pact te sluiten. Dit werd echter afgewezen omdat die landen er juist op uit waren dat Duitsland zich ging richten op een aanval op de Sovjet-Unie en daarom probeerden zij de vrede met de Nazi’s te behouden, de zogenaamde ‘appeasementpolitiek’. Ze tekenden bijvoorbeeld het Verdrag van München, waarbij Tsjecho-Slowakije aan Duitsland overgeleverd werd, wat de nazi’s weer een stapje dichter bij de Sovjet-Unie bracht. De historicus wees er ook op dat het Rode Leger Polen alleen is ingetrokken nadat de Poolse regering zich had opgeheven en de verdediging van die gebieden tegen de nazi’s volledig opgaf. Er was dus geen sprake van een gezamenlijke aanval zoals de burgerlijke geschiedschrijving vaak beweert. Dan zou ook logisch geweest zijn dat de Engelse regering de oorlog zou verklaren aan de Sovjet-Unie, maar dit is niet gebeurd. Hij concludeert dus dat het tekenen van het Molotov-Ribbentroppact geen basis is voor de gelijkstelling van het fascisme en het communisme, een centraal aspect van de ideologie van de EU, maar juist een noodzakelijke zet in het schaakspel van de inter-imperialistische en klassentegenstellingen die zich in die tijd uitspeelden. Nota bene is de gewonnen 300 kilometer afstand tussen de frontlinie, Moskou en de olievelden in de Kaukasus cruciaal geweest voor de overwinning van het Rode Leger ten opzichte van de nazi’s.

De Q&A is ook verder ingegaan op de Frans-Duitse oorlog en de samenhang tussen het pond-sterling systeem en de overgang naar het Bretton-Woods systeem dat later ingevoerd werd, waarbij het Marshallplan van groot belang was.

Tot slot werd Jacques hartelijk bedankt door de CJB en een cadeau overhandigd. Zijn inzichten zijn uiterst belangrijk onderdeel in het begrijpen van het fascisme toen en het voorkomen ervan in de toekomst.