Recessie in aantocht

Hoge huren, hoge gasrekeningen, dure producten maar geen paniek zoals in 2008. Er zijn immers genoeg banen. Na twee kwartalen 2022 is dit een veelvoorkomende stelling in de nationale en internationale media. Zo lezen we in de burgerlijke ondernemerskrant BNR het volgende van huiseconoom Han de Jong: “Er is geen recessie. De beroepsbevolking groeit trendmatig met tussen de 50.000 en 100.000 personen per maand. Dit ligt ver boven de groei van de beroepsbevolking, dus dan is het moeilijk om te beweren dat er een recessie is.”¹

Angelsaksische aftakeling

Toch is de recessiegeest overduidelijk uit de fles. Het Britse onderzoeksinstituut National Institute of Economic and Social Research waarschuwt ons in het vierde kwartaal van 2022 voor de start van een jarenlange recessie met gevolgen voor de wereldmarkt. Het bureau verwacht “…verwacht wordt dat het reële inkomen van huishoudens in 2022 met 2,5% zal dalen en meer dan 7% onder de trend van vóór de pandemie zal blijven tot na 2026.”² Dat betekent dat Britse inkomens, in het verlengde alle inkomens binnen de westerse invloedssfeer, tot uiterlijk 2026 onder het niveau van 2019 blijven. Toch blijven er half 2022 artikelen opduiken die stellen dat het allemaal wel meevalt binnen de belangrijkste westerse economieën die onlosmakelijk met de Nederlandse zijn vervlochten. Onze geliefde NOS zegt bijvoorbeeld na twee kwartalen van afgenomen economische groei over de geconstateerde recessie in de VS: “Doorgaans is het schrikken geblazen bij een recessie, maar dit keer worden de schouders erover opgehaald. Het is vooral technisch gesproken een recessie, zegt het Amerikaanse ministerie van Handel, en op basis van voorlopige cijfers. Van een echte economische neergang zou pas sprake zijn als ook inkomens en de arbeidsmarkt duidelijk onder druk komen te staan en daarvan is geen sprake. De Amerikaanse export trekt bovendien aan en consumenten laten het geld nog steeds rollen.”³

Er is volgens de staatsomroep dus geen sprake van een ‘echte’ recessie in de Verenigde Staten maar een ‘technische’ recessie. De voorwaarde voor een echte recessie is dat inkomens en de arbeidsmarkt onder druk komen te staan. Na twee jaren coronabeperkingen, massaontslagen, leveringsproblemen en inflatie is de uitspraak van de NOS op z’n minst ongefundeerd en op z’n meest leugenachtig. Ook spreekt het de eigen berichtgeving tegen van instanties zoals het IMF, die waarschuwen voor sombere economische vooruitzichten en een verslechterende materiële positie van burgers.⁴ Het lijkt op een doorzichtige poging om de restanten van het historisch lage consumentenvertrouwen tevergeefs hoog te houden.⁵ In een tijd van internationale massamedia is dit te verwachten. De burgerij weet precies wat eraan zit te komen maar omdat het nieuws mensen tegenwoordig zo snel bereikt is enige sturing van de publieke opinie noodzakelijk om complete chaos te vermijden.

Hollandse wanhoop

Nederlanders merken het al. Onderzoekinstituut Nibud publiceerde onlangs gegevens over de gestegen kosten voor Nederlandse huishoudens. Hieruit bleek dat: “De uitgaven aan wonen, vervoer en boodschappen zijn momenteel zo hoog dat het menig huishouden niet meer lukt om alle rekeningen te betalen. Als meer dan 70 procent van het inkomen iedere maand vast opgaat, blijft er nauwelijks budget over om geld opzij te zetten voor minder frequente uitgaven aan kleding, zorg of het opbouwen van een buffer.”⁶

De grote vraag aan sites als BNR en NOS is de volgende: Wat maakt het uit dat men zich in een ‘technische recessie’ bevindt als mensen er al wereldwijd op achteruitgaan? Zijn dit geen bureaucratische termen om een reële verslechtering van onze levenskwaliteit te verhullen? Als het Nibud beschikt over gegevens die een stijging in maandlasten laten zien tussen januari en juli 2022, van gemiddeld 1496 naar 1652 euro, dan valt het niet meer te ontkennen dat mensen erop achteruitgaan. Dat er meer stress is in huiselijke kringen over het redden van de maand. Dat er meer onzekerheid heerst over de toekomst van de kinderen. Dat gestreste ouders op de rand van financiële zorgen hun stress verhalen op hun kinderen. En dat hun kinderen die stress meenemen in hun verdere leven.

Wat maakt een overtolligheid aan banen nog uit als deze banen niet genoeg betalen om je te redden van de financiële verdrinkingsdood? Wat maakt een minimumloonstijging van 10 procent, uitgesmeerd over 3 jaar, nog uit als de inflatie nu al boven de 17% is?⁷ De arbeider, die zichzelf dagelijks aan de kapitalist prostitueert, had na twee jaar pandemie al amper spek op de botten. De essentie van het nieuws dat er alleen van een ‘technische recessie’ sprake is voorspelt meer kosten, meer stress en meer leed. Dat dit nu, a priori, nog geen invloed heeft op het banenaanbod betekent niets voor hem. Voor de arbeider is het geen kwestie van de schouders ophalen en de vooruitzichten aanvaarden. Hij merkt dat hij minder heeft en minder kan. Zijn bestaan wordt met de dag ondragelijker.

Kapitalisme is de oorzaak

Burgerlijke regeringen kunnen de ijzeren wetten van het kapitalisme niet begrenzen. Niet met het afromen van winstbelasting of het opheffen van accijnzen.⁸ De winstvoet van de burgerlijke economie daalt onvermijdelijk. De anarchie in de productie neemt proporties aan die haar consumenten te boven gaan. De ironie van het kapitalisme blijkt telkens weer dezelfde; in haar zoektocht naar meer markten, meer klanten, meer grondstoffen en meer arbeid vergeet zij dat de mensen die haar producten moeten kopen materieel achterblijven. De kapitalist verhoogt zijn productie door te besparen op het loon van zijn arbeiders, maar vergeet dat er daardoor onvoldoende mensen overblijven om zijn waren aan te schaffen.

Precies veertien jaar geleden belandde de wereld in een gigantische economische crisis die volgens de Wereldbank ook voor 2023 onvermijdelijk lijkt.⁹ En zelfs die zo solide, in overvloed barmhartige arbeidsmarkt lijkt aan het begin van het nieuwe jaar af te koelen. Hoe reageerde CBS-cijferman Peter Hein van Mulligen op het nieuws dat de werkloosheid exponentieel aan het stijgen is sinds augustus 2022? Hij sprak deze lovende woorden uit: “Die verlichting is ook wel nodig, want op dit moment is personeelstekort een van de grootste zorgen van bedrijven. Als de enorme krapte op de arbeidsmarkt hierdoor wat afzwakt, is het misschien nog niet eens zo'n slecht nieuws.”¹⁰

U hoort het van deze burgerlijke topeconoom; uw ontslag is noodzakelijk om de verhitte arbeidsmarkt af te koelen. De prognose dat uw kinderen de komende twee jaar met honger naar bed zullen gaan betekent dat de vlag bij het CBS uithangt. Dat zou precies zijn wat de arbeidsmarkt nodig heeft. Misschien is de heropleving van negentiende-eeuwse leefomstandigheden ‘nog niet eens zo’n slecht nieuws’. Althans, voor dat deel van de bevolking die niet in loondienst werkt.

Interessant is tevens dat de Europese Centrale Bank (ECB) twee grote zondebokken aanwijst voor de gestegen inflatie; de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne. Op het eerste gezicht lijkt dit aannemelijk. Sinds 2020 waren dit de allesbepalende evenementen op het wereldtoneel. Maar de trend van de prijsstijgingen was al vóór de oorlog ingezet. Zelfs steeds meer burgerlijke economen, waaronder de emeritus hoogleraar Hans-Werner Sinn, tonen aan dat het monetaire beleid van de ECB de grote boosdoener is: “Sinds de wereldwijde economische crisis van 2008 heeft de ECB de geldhoeveelheid van de centrale banken twee keer zo snel laten toenemen ten opzichte van de economische productie als de Amerikaanse Federal Reserve (centrale bank van de VS, nvdr). Van die groei was 83% het resultaat van de aankopen door de ECB van staatsobligaties van landen uit de eurozone. Met die aankopen – in totaal naar schatting €4,4 biljoen – duwde de ECB de rente op staatsobligaties naar ongeveer nul. Dit stimuleerde landen om de Europese schuldregels te negeren en in een razend tempo schulden op te bouwen.”¹¹

In een poging om de desastreuze gevolgen van de vorige economische crisis op te lossen heeft de ECB alle landen in de eurozone tegen spotprijzen laten lenen. Door de geldvoorraad tweemaal zo hard als de economische productiviteit te laten stijgen kon de bank haar klasse ook na de kredietcrisis verzekeren van aanhoudende recordwinsten en winstmarges. De ECB wist hierbij dat zij haar 400 miljoen burgers mee zou slepen in een nog grotere krach. Het verruimen van de regels voor het lenen van geld zou onvermijdelijk leiden tot de torenhoge inflatie waar wij nu mee kampen.

1. Bram van Eindhoven, “Hoe groot is de kans op recessie in de VS?,” BNR, 08-08-2022.
2. “National Institute UK Economic Outlook – Summer 2022: A Risky Present,” National Institute of Economic and Social Research, 03-08-2022.
3. “Amerikaanse economie waarschijnlijk in recessie, maar zorgen beperkt,” NOS, 28-07-2022.
4. “IMF: somberder en onzeker beeld wereldeconomie,” NOS, 26-07-2022.
5. “Consumentenvertrouwen eurozone naar laagste niveau ooit,” Europa Nu, 28-07-2022.
6. “Nibud: groeiend aantal huishoudens zit financieel klem,” Nibud, 15-07-2022.
7. “Minimumloon voor het eerst extra verhoogd,” Rijksoverheid, 17-06-2022.
8. Rob Koster, “Europa verplaatst megawinsten energieproducenten naar consument,” NOS, 13-09-2022.
9. “Wereldbank waarschuwt voor wereldwijde recessie door renteverhogingen,” Nu.nl, 15-09-2022.
10. “Werkloosheid stijgt, kan krappe arbeidsmarkt verlichten,” RTL Nieuws, 15-09-2022.
11. Hans-Werner Sinn, “The ECB Has Been Driving EU Inflation,” Project Syndicate, 30-09-2022.