De Franse bestseller-econoom Thomas Piketty schreef een nieuw dik boek. Na zijn eerdere poging in 'Kapitaal in de 21ste eeuw' om het kapitalisme te verzoenen met een sociale samenleving doet hij nu een tweede poging in 'Kapitalisme en ideologie'. Het nieuwe boek is nog dikker (1232 pagina's).
Het grootste deel bestaat uit bestrijding van rechtvaardigingen voor het feit dat er verschillen bestaan tussen rijken en armen. Die theoriën en pogingen tot rechtvaardiging zijn niet terecht. Hij probeert in dit nieuwe boek daarom de superrijken wat meer te laten meebetalen aan gelijke onderwijskansen en klimaatverbetering. Het boek is echter ook een tweede, mislukte poging om Marx te begrijpen. Bij Piketty blijft het goedbedoelde kritiek.
Hij neemt weliswaar stelling tegen actuele politieke, maatschappelijke en economische ontwikkelingen die hij afwijst. De vermogenstoename bij enkelen, het onvermogen en de onwil om de groeiende tegenstellingen in de samenleving te dichten, nationalisme en populisme en de conservatieve aanvallen op de wetenschap, de onafhankelijke rechtspraak zijn een aantal ontwikkelingen waartegen hij stelling neemt. Hij wijst ook op de klimaatontaarding en het gevaar van handelsoorlogen die vooral de loon- en uitkeringsgerechtigden treffen. Bij dit alles blijft hij echter hopen dat de noodzakelijke veranderingen binnen het huidige kapitalistische systeem kunnen worden gerealiseerd. Hij heeft nadrukkelijk geen revolutionaire visie. Hij hangt sociaaldemocratische modellen (Zweeds, Rijnlands) aan.
Van Piketty's studie naar vermogensongelijkheid 'Kapitaal in de 21ste eeuw' werden in veertig talen 2,5 miljoen exemplaren verkocht. Piketty leverde (statistisch) bewijs voor wat iedereen gewoon in de praktijk zelf kon waarnemen: de kloof tussen rijk en arm wordt groter. Maar ook voor het feit dat binnen het kapitalisme veel van zijn veranderingsvoorstellen niet zullen worden toegepast. Veel van zijn voorstellen zijn illusies.
De neoliberale versie van het kapitalisme verklaarde markt en bezit heilig. Het zou nu echter tijd zijn voor niets minder dan een herdefinitie van het begrip privé-eigendom. Deze visie past helemaal in de talloze pogingen om het kapitalisme rechtvaardiger te maken. Daar doen op dit moment veel slippendragers van het kapitalistische systeem aan mee. Zelfs Rutte en zijn partij zien de bui al hangen. De scherpe kanten van het huidige staatsbestel moeten ervan af. Rebellie en opportunisme dreigen, zeker nu de schadelijke gevolgen van de coronacrisis daar nog eens bovenop komen.
De variant van Piketty: 'sociaal en tijdelijk bezit'. De helft van de zetels in de raad van bestuur van grote ondernemingen zouden bezet moeten worden door vertegenwoordigers van de werknemers. Of dat de vermogensbelasting wordt verhoogd naar 90 procent, een 'erfenis voor iedereen' die neerkomt op 60 procent van het gemiddelde vermogen. Het kapitalisme zou moeten worden verslagen door het afschaffen van zoveel mogelijk privébezit. Daarover hebben Marx en anderen al betere analyses geschreven, maar zij hadden niet de illusie dat die doelstelling zou kunnen worden bereikt zonder revolutie, zoals Piketty doet.
Het idee dat kapitalisme en democratie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, en elkaar zelfs voortbrengen, blijkt niet zo universeel als gebruikelijk wordt beweerd in het Westen. Daarom wordt er in brede kring naarstig gezocht naar, voor het kapitalisme ongevaarlijke, bijstellingen.
De laatste maanden duiken in de media steeds meer termen op die verwarring zaaien en proberen het 'goede' kapitalisme te beschrijven. Hieronder een willekeurig en onaf lijstje waarbij niet werkelijk afscheid van het kapitalisme wordt genomen, omdat slechts gepoogd wordt om het begrip bij te schaven:
Ongebreideld-, casino-, modern-, eenzijdig rendementsbelust-, data-, surveillance-, roof-, liberaal-, eerlijk-, hard Amerikaans-, Rijnlands-, welvaarts-, enz kapitalisme.
Maar het kapitalistische systeem moet worden afgeschaft, niet een enkel onderdeel ervan. Kapitalisme is de oorzaak van de maatschappelijke ontwrichting. Sociaaldemocratische pogingen, zoals die van Piketty, zijn gedoemd om te mislukken, omdat de kern van het probleem niet wordt geraakt. Socialisme of barbarij.
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
