Het Toeslagenschandaal is een bestuurlijke en juridische beerput, die na opening veel dieper blijkt te zijn, en ook steeds harder gaat stinken. De bestuurlijke top van de belastingdienst bleek gezien verslagen van vergaderingen en uitvoeringsplannen vooringenomen tegen bepaalde groepen burgers, tot aan openlijk racistische stellingnames toe. Wat maakt het Toeslagenschandaal duidelijk over Nederland anno 2021?
De rechterlijke macht gaf toe in veel gevallen een onprofessionele houding te hebben aangenomen bij uitspraken in het nadeel van de slachtoffers. Rechters waren teveel uitgegaan van: ‘waar rook is , is vuur’. In veel rechtszaken bleek na bestudering achteraf niet juridisch correct gehandeld te zijn en zeker niet proportioneel rechtgesproken.
Kortgeleden bleken ook hulpverleners van Jeugdzorg deze twee groepen, medewerkers van de belastingdienst en rechters, in hun vooringenomen beleid te hebben gevolgd, Een opvallend groot percentage van de Toeslagenschandaalslachtoffers kreeg te maken met uithuisplaatsing van hun kinderen.
Politieke hetzes rond 2007
Om de huidige toestand rond Toeslagenschandaal te begrijpen, moeten we de politieke sfeer van rond 2007 begrijpen. In bepaalde media, zoals de Telegraaf en dan trouw gevolgd door de roeptoeter Geert Wilders die stampij in de Tweede Kamer maakte, werd vanaf die tijd het ene na het andere schandaal rond frauderende burgers ontdekt. Of beter gezegd: erbij gefantaseerd. Het waren met name migranten, die werden geportretteerd en Nederlanders die té goed gebruikmaakten van belastingtoeslagen. Anekdotes als zouden Bulgaren, die vaak smerig en zwaar werk doen in slachterijen, de bouw en in de haven, hun magere inkomen aanvullen met hun rechtmatig toekomende belastingtoeslagen, gaven aanleiding tot gericht onderzoek bij bepaalde groepen. De roep om strenger beleid op basis van – nu als broodje aap ontmaskerde fraudezaken – leidde ertoe dat een groep werkende armen en bijstandsontvangers meer dan tien jaar werden opgejaagd door incassobureaus, loonbeslag en een niet te keren groei van schulden.
Men schreef en sprak in de media veel minder verwijtend over frauderende bankiers met de Libor-rente en vastgoedkapitalisten in de Bouwfraude-zaak, dan over Bulgaarse migrantenarbeiders en werkeloze vluchtelingen. Daarbij valt de totale fraude van alle slachtoffers, die nu 30.000 euro genoegdoening moeten ontvangen, in het niets bij het voordeel, dat bijvoorbeeld de Rabobank had met manipulatie van de Libor-rente.
Méér dan een zaak van beter afstellen algoritmes
De top van de belastingdienst en veel verantwoordelijke politici zijn in de media een rookgordijn aan het leggen, als zou het Toeslagenschandaal een zaak zijn van onkundig gebruik van algoritmes. Het koppelen van tal van bestanden aan elkaar heeft het zoeken naar opvallende patronen in belastingaangiftes en ontvangen van uitkeringen mogelijk gemaakt.
Dát was al meer dan dertig jaar beleid, dat door een meerderheid van de Tweede Kamer werd gesteund, óók door de sociaaldemocraten en het CDA. Nu verbergen dezelfde politici zichter achter falende uitvoerders: het algoritme dat naar die patronen zoekt zou niet goed afgesteld zijn en een bias (vooroordeel) bevatten. Men wast zijn handen in onschuld. Er vielen een aantal ontwikkelingen rond inkomen en werk samen vanaf het moment, dat de belastingdienst rond 2007 gericht controles ging uitvoeren bij de groepen die in de rechtse media werden aangewezen als potentiële fraudeurs.
De toeslagen die de belastingdienst ging uitkeren, hadden als achtergrond dat huren vrij mochten stijgen door liberaliseringen, dat de zorgpremies van private verzekeraars voor een grote groep te hoog waren én kinderopvang voor bijna niemand nog langer betaalbaar was door privatisering van die sector.
In de groep die voor een leefbaar inkomen afhankelijk was van belastingtoeslagen nam het percentage, dat in een constructie van schijnzelfstandigheid de arbeidskracht verkocht, explosief toe in dezelfde periode. Met als gevolg zeer wisselend inkomen en dus groot risico van verkeerde opgaven bij belastingen en toeslagen. Een enkele fout en deze mensen zaten in een agressief incassotraject, dat juist méér creatief omgaan met geld en werk uitlokte. De werkende arme werd zichtbaar.
Zoals ook sociaal raadslieden in een rapport in 2013 aankaartten dat ze steeds meer zzp’ers op hun spreekuur kregen die er persoonlijk niet meer uit kwamen door de stroom aan incasso’s aan nog te betalen btw en inkomstenbelasting over het inkomen uit zzp-klussen, maar dat al geheel opgegaan was aan huur, eten, reizen en kleding.
Goed werkgeverschap
Op BNR-radio afgelopen week sprak de woordvoerder van de werkgevers in de schoonmaaksector over de eis van de FNV om het minimumloon voor schoonmakers op 14 euro te zetten. De woordvoerder vond een hoger loon een te mager beeld geven van wat goed werkgeverschap is. Hij probeerde mee te liften op een thema dat in eerdere interviews en artikelen over wat goed werkgeverschap anno nu zou betekenen.
Steeds meer werkgevers gaan zich actief bemoeien met de schuldenproblematiek van hun werknemers. Niet omdat ze opeens een warm hart voor de werknemers hebben (dat sommige natuurlijk ook wel echt hebben), maar vooral door het besef dat steeds vaker werknemers niet komen opdagen omdat ze door loonbeslag de reiskosten naar het werk niet meer kunnen betalen. Ook de werkmotivatie is in bepaalde sectoren zeer laag omdat een groot deel van de verdiensten uit werk gelijk opgaan aan incasso’s van eerder teveel ontvangen belastingtoeslagen. De radio-interviewer bleef er consequent op wijzen dat een hoger loon de schuldenproblematiek versneld kan oplossen. Of niet soms?
Maar in de ogen van dit soort types, zoals de woordvoerder van de schoonmaakwerkgevers, is een hoger loon te min om als doel na te streven in cao-onderhandelingen. Liever een zeer breed pakket thema’s in de onderhandelingen brengen, om de aandacht af te leiden van de gigantische winstgevendheid én de grote dividenden die bepaalde families ontvangen dankzij het lage loon in de schoonmaakbranche.
En dit brengt ons terug bij het frame waarin het Toeslagenschandaal nu ook zit. Ook hier is het te min voor woordvoerders en experts, om de sterk toegenomen kapitalistische uitbuiting als dé oorzaak van het Toeslagenschandaal aan te wijzen. Liever gaan ze in praatprogramma’s hele bomen opzetten over de rol van algoritmes in de maatschappij, over valse vormen van diversiteit en empowerment, dan het simpeler te maken en te stellen: DE LONEN ZIJN TE LAAG!
Wil je een abonnement op Manifest?
Met jullie hulp garanderen we een communistische visie op de actualiteit in Nederland
Manifest is de krant van de NCPN die tien keer per jaar verschijnt. Met Manifest blijf je op de hoogte van de actualiteit en van onze acties. Manifest belicht verschillende aspecten van de strijd in binnen- en buitenland, en publiceert analyses die inzicht bieden in de nationale en internationale ontwikkelingen vanuit een marxistisch-leninistisch perspectief. Neem nu een abonnement op Manifest of vraag een gratis proefabonnement aan.
Abonneer Nu!
