Ervaringen uit de studentenprotesten voor Palestina

Nadat het Gaza Solidariteit Kamp op de Universiteit van Amsterdam (UvA) met grof geweld van de campus werd gevaagd, verspreidde de solidariteit zich als een golf naar onderwijsinstellingen in het hele land. Meerdere universiteiten gaven (of beloofden) openbaarheid over hun banden met Israël - soms al voordat een protest was begonnen - en enkele hogescholen braken per direct de banden met Israëlische instellingen. In dit artikel zetten we enkele lessen en succesverhalen uiteen: de ervaringen van studenten in de afgelopen weken bieden waardevolle inzichten voor de toekomst!

Docenten en studenten zij-aan-zij

Zeer belangrijk (en hartverwarmend) is de solidariteit die veel medewerkers betogen met hun studenten. Kort nadat het kamp in Amsterdam werd ontruimd publiceerden arbeiders van de UvA een open brief waarin ze uitten ‘geschokt’ te zijn door het extreem politiegeweld in opdracht van het College van Bestuur, en benadrukten: “Het zijn studenten en medewerkers die het hart en de ziel van deze universiteit vormen.” Na de in de brief aangekondigde walk-out op maandag 13 mei vond een medewerkersbijeenkomst plaats met meer dan driehonderd aanwezigen, die met een overgrote meerderheid van 97 procent instemden met de eisen van de studenten.

Ook in Nijmegen ondertekenden op donderdag 23 mei meer dan 350 docenten van de Radboud Universiteit een open brief waarin ze de eisen van de studenten onderschrijven. Daarnaast eisten ze dat de demonstratievrijheid wordt beschermd. Toen het bestuur de week daarop een bezet gebouw gewelddadig liet ontruimen door de ME, volgde een protest waaraan meer dan honderd medewerkers deelnamen.

Opvallend in deze acties is de grote aanwezigheid van docenten die lid zijn van de vakbond of van actiecomités zoals Casual UvA. Op de UvA bracht de FNV de eisen omtrent het verbreken van de banden met Israëlische instellingen ook in stemming: 92 procent van de leden stemde voor. De vakbond steunt daarmee niet alleen de strijd voor gerechtigheid voor het Palestijnse volk, maar weet ook veel strijdbare nieuwe leden aan zich te binden. Zo vormen deze organisaties een stevige basis voor de sociale strijd; of het nu gaat om betere arbeidsomstandigheden, goed onderwijs, of internationale solidariteit.

Wortelen op scholen en universiteiten

Het belang van een organisatie met wortels onder de studenten en docenten kwam duidelijk naar voren bij het tentenkamp dat op de Technische Universiteit van Eindhoven (TU/e) ontstond. Technische universiteiten spelen een belangrijke rol in de militaire ontwikkeling van Israël, de TU/e onder meer door samenwerkingen inzake AI, autonome bulldozers en akoestische wapens. Het kamp was met grote haast en toewijding opgezet door studenten en niet-studenten, Eindhovenaren en mensen uit andere delen van Brabant, veel met nog weinig ervaring. Leden van het recent opgezette Eindhoven Students for Palestine (ES4P) twijfelden of de tijd er rijp voor was, terwijl in het kamp sommige aanwezigen juist pleitten voor verdere escalatie. Uiteindelijk bleek dat de organisatie niet sterk genoeg was en dat het kamp onvoldoende aansluiting vond bij de studenten in Eindhoven. Alle inzet ten spijt was het kamp na één nacht al verdwenen.

Het stokje werd overgenomen door ES4P. De week na het kamp vond tijdens de lunchpauze dagelijks een strijdbare demonstratie plaats. Op 29 mei organiseerden zij een lezing over de banden tussen TU/e en Israël die zo druk werd bezocht, dat de organisatie een dag van tevoren de aanmeldingen moest sluiten. Zo wordt gebouwd aan een breed gedragen studentenbeweging. Ondanks het verlies van het ene kamp, wordt met nieuwe ervaringen de strijd herzien, en duurt deze voort!

Tegen radicalisme

Bij de bezetting van een Amsterdams universiteitsgebouw op 13 mei hebben enkele individuen, zonder overleg met de andere demonstranten, doelbewust schade aangericht. Daarbij zijn onder andere een aantal tv- en computerschermen gesneuveld. De beelden van de vernieling werden gretig gebruikt door politici om de zeer gewelddadige ontruiming goed te praten, uiteraard terwijl ze de algehele vernietiging van Palestina blijven steunen. Daarop werd in de burgerlijke media, met behulp van een verklaring van het UvA-bestuur, de materiële schade gebruikt in een valse poging om een wig te drijven tussen de protesterende studenten: aan de ene kant brave studenten die altijd naar de universiteit en de politie luisteren, en aan de andere kant vernielzuchtige relschoppers die protesten misbruiken om gebouwen te bezetten.

Veel scholieren en studenten raakten geïnspireerd door deze acties en besloten eigen acties op te zetten. Enkelen zagen in deze gebeurtenissen een goede reden om naar andere studentensteden te gaan met het idee om de bezettingen, barricades en daaropvolgende politie-inzet bijna direct te kopiëren. Zo ook in Eindhoven, waar op de eerste avond al werd gepleit voor verdere escalatie ‘voordat de versterking uit Amsterdam de laatste trein naar huis pakt’. Daardoor ontstond juist de kans dat dergelijke acties de beweging in solidariteit met Palestina enkel zou vervreemden van de rest van de studenten en docenten. Veel betrokkenen vonden het al spannend genoeg om überhaupt een protestkamp op te zetten.

Het tentenkamp in Nijmegen is inspirerend in dat opzicht. Het kamp werd vanaf het begin al breed gedragen, mede door een al bestaande actiegroep met veel betrokkenheid van studenten en docenten en de aanwezigheid van de sterk georganiseerde studentenvakbond AKKU. Dit zorgde voor een duurzame machtsopbouw die een duidelijke escalatieladder volgde. Dat de politie niet ingreep en media het stempel ‘vreedzaam’ op het kamp drukte, in een poging het af te zetten tegen de ‘gewelddadige’ tentenkampen in andere steden, was echter ook aanleiding voor een kleine minderheid om te pogen buitensporig snel te escaleren. Zij vormden een afzonderlijke groep voor het plannen van de risicovollere acties, om zo volledige zeggenschap over de escalatiestrategie te krijgen. Onder het mom van het recht op ‘autonome acties’ en door kritiek daarop af te schrijven als ‘policing’ werden het tentenkamp en de open algemene vergadering buitenspel gezet.

Steeds meer studenten maakten zich zorgen over het onvermogen om kritiek te uiten op de ondemocratische plannen voor buitensporig snelle escalatie. Deze zorgen en kritiek konden ze uiten bij de studentenvakbond en betrokken leden van de Communistische Jongerenbeweging. Samen hebben zij een belangrijke interventie gedaan, die leidde tot een open discussie en stemming op de algemene vergadering. Een overgrote meerderheid stemde voor een geleidelijk escalatieplan, rekening houdend met de objectieve omstandigheden en benodigde machtsopbouw. Toen hieruit het plan volgde om op een later moment het Erasmusgebouw te bezetten, twee weken na de start van het kamp, werd de bezetting door studenten en docenten breed gesteund als een logische, rechtvaardige escalatie. Dat het bestuur vervolgens de ME op haar eigen studenten afstuurde, kon dan ook rekenen op de eerder beschreven solidariteitsactie vanuit medewerkers van de universiteit.

De studentenbeweging wordt hiermee een les wijzer: hoe verschrikkelijk de misdaden in Palestina ook zijn, je eigen woede en gevoel van onmacht kan nooit zwaarder wegen dan doen wat nodig is om te bouwen aan de tegenmacht die dit, en ander onrecht kan stoppen. Met hoeveel overtuiging enkele radicalistische actievoerders hem ook opsteken: een vinger kan gebroken worden, maar samen met een groeiende studentenbeweging maken we een vuist!