Palestina en de kracht van georganiseerde arbeiders

Dertig Palestijnse vakbonden deden op 16 oktober vorig jaar een gezamenlijke oproep om een einde te maken aan de verkoop en financiering van wapens aan Israël.¹ Vakbonden kwamen in actie en weigerden onder andere in Spanje, Italië en België om mee te werken aan deze wapenhandel.² Hacer Karadeniz is vakbondsbestuurder van het KLM-grondpersoneel en lid van de Palestina-werkgroep van de FNV. Ik spreek met Hacer over de kracht van georganiseerde werkers. In de strijd voor betere omstandigheden op hun eigen werkvloer, maar ook om de roep om solidariteit met onderdrukte Palestijnen kracht bij te zetten.

We ontmoeten elkaar op het vakbondshuis in Amsterdam, waar Hacer zojuist terug is gekomen van ‘een lange dag in de motorshop en hangaar op Schiphol’. De fotograaf van Manifest kon dus thuis blijven. Het was passen en meten om een afspraak te maken: de week erna begon een nieuwe ronde onderhandelingen voor een zwaarwerkregeling (om vroeger te kunnen stoppen) bij KLM. “Het sjouwen van bagage, bijvoorbeeld, is erg zwaar, en personeelstekorten en tijdsdruk maken dat niet beter. Veel mensen halen hun pensioenleeftijd niet. Zeker nu de overheid een punt lijkt te zetten achter de RVU.”

Die Regeling voor Vervroegde Uittreding (RVU) maakt het mogelijk voor mensen om 3 jaar voor de AOW-leeftijd te stoppen. Dat werd afgesproken in het pensioenakkoord, om de klap te verzachten voor mensen die op dat moment dicht bij de pensioenleeftijd zaten (en om grotere onvrede over het akkoord te voorkomen). Vanaf 2026 houdt de regeling op, “en als die afloopt, zijn afspraken over de RVU in cao’s ook waardeloos.”

Gezondheid in het algemeen is ‘een groot onderwerp’ voor het grondpersoneel op Schiphol. De werkomgeving is erg vies: de kans op kanker is bijvoorbeeld veel groter door de uitstoot van kerosine. Er is ook sprake van gezondheidsklachten door chroom-6, de roestwerende maar kankerverwekkende stof die breed werd toegepast om metalen onderdelen te beschermen. In de luchtvaart wordt deze nog steeds gebruikt. “Daarnaast blijft loon natuurlijk altijd een punt. Je moet ook gewoon fatsoenlijk kunnen blijven leven, en alles wordt niet bepaald goedkoper. Maar werkgevers, en zeker vliegmaatschappijen vinden altijd wel een reden om te zeggen dat loonsverhoging niet kan.”

‘‘Doen we nou iets, als FNV?’’

Het internationale van de luchtvaart maakt ook de genocide in Palestina relevant. Nadat een Belgische grondmedewerker erachter kwam dat wapens via Belgische vliegvelden naar Israël werden vervoerd, verklaarden de transportvakbonden van België dat ze niet langer mee zouden werken aan de afhandeling van ‘wapens … om onschuldige mensen te vermoorden.’³ Hoe staat dat ervoor in Nederland?

“Dat vroeg een collega van de Belgische vakbond me ook al: ‘Is er activiteit op Schiphol?’ Dat is namelijk de eerste uitwijkplaats.” Als het wapentransport vanuit België niet kan, dan zijn Frankfurt en Schiphol de logische alternatieven. Daarover heeft Hacer echter nog geen signalen ontvangen van mensen uit de sector. “Althans, niet voor zover ik heb gehoord: als dat wel het geval is, dan zouden wij het als vakbond natuurlijk graag willen weten.”

Hacer vertegenwoordigt namelijk niet alleen arbeiders bij KLM, maar is ook actief binnen de recent opgerichte Werkgroep Palestina van de FNV. “Een aantal collega’s en ik vroegen ons af: ‘Doen we nou eigenlijk iets, als FNV?’ Dat begon niet opeens op 7 oktober, maar wat toen wel ontstond is een besef van hoe belangrijk het is.”

“Waar wij bang voor waren, is dat het resultaat zou zijn wat we nu zien gebeuren in Gaza. Dit was gewoon een mooi moment voor Israël om door te pakken, en snel ook. Met mandaat, bijna. Daar raakten we wel gefrustreerd over, ook omdat we de vergelijking maakten met wat er gebeurde bij de Russische inval van Oekraïne. Hoe komt het dat we daar wel heel uitgesproken over waren, en dat we nu wat stiller zijn?”

Om die reden riepen bijna 200 FNV-werkers de bond in november op om zich uit te spreken tegen genocide. “Naar aanleiding daarvan heeft de FNV wel iets scherpere uitspraken gedaan, maar daar bleef het ook bij. Wat we vooral terugkregen is: we zijn een vakbond, je moet het met de leden doen. En ergens hebben ze daar natuurlijk gelijk.” Een lastige kwestie, wanneer de mensen die Hacer vertegenwoordigt dus geen wapens door hun handen zien gaan.

Vakbonden voor Palestina?

Toch zijn er genoeg manieren waarop arbeiders zich hard kunnen maken voor de bevrijding van Palestina, ziet Hacer. Zo bleek dat PFZW, een van de grootste pensioenfondsen van Nederland (met 3 miljoen deelnemers), belegt in Israëlische nederzettingen in Palestina. “Als medewerkers van FNV zitten wij bij PFZW, dus mijn loon wordt ingezet om mensen daar te onderdrukken. Mijn afdracht, maar daarnaast ook dat van alle zorgmedewerkers bijvoorbeeld.” Reden tot actie, te beginnen bij het hoofdkantoor van het fonds in Zeist afgelopen 22 maart (georganiseerd samen met BDS Nederland, Artsen voor Gaza, Een ander Joods Geluid en The Rights Forum). Ook lanceerde een comité van PFZW-deelnemers vorige week een petitie die het fonds oproept om haar investeringen in koloniale nederzettingen van de hand te doen.⁴

Hoe het kan dat Palestina zo’n heikel punt is binnen de vakbond? “Ik denk door de angst voor wat er gebeurt als we ons uitspreken. Dat we leden kunnen verliezen. Terwijl ik denk: kijk ook naar wat je wint. Heel veel jonge mensen vinden Palestina een erg belangrijke kwestie. Die kunnen juist hierop aanhaken en denken: de FNV is toch wel een toffe club, hier wil ik bij horen.”

“Je wint aan kracht, je bent trouw aan je eigen kernwaarden. Wij staan voor internationale solidariteit. We hebben ons ook ingezet om apartheid in Zuid-Afrika te beëindigen en proberen ons op alle gebieden in te zetten voor een rechtvaardige samenleving. Ook als het niet alleen over werk gaat. Maar dat is mijn mening, dat de vakbond niet ophoudt als je de werkvloer verlaat. Alles wat daarbuiten gebeurt, heeft ook invloed op wat er op werk gebeurt, en op werkende mensen in het algemeen.”

“Dit is dus macht”

Het lukt de FNV dus niet altijd om een leidende rol te spelen in de strijd. Ik moet terugdenken aan de staking bij de distributiecentra van Albert Heijn vorig jaar, waarmee de medewerkers een loonsverhoging van 10% wisten te behalen. Manifest ontving signalen dat niet alle FNV-bestuurders daar blij mee waren, omdat leden uit andere sectoren door dit succes ontevreden waren met de resultaten uit hun cao-onderhandelingen. “Dat was een hele mooie, ja, want er werd jaren geroepen dat het onmogelijk was dat uitzendkrachten, parttimers en fulltimers samen in actie zouden komen, dat ze voor elkaar op zouden komen. Maar dat resultaat is geweldig, toch?”

“‘Het lukt niet’ wordt soms echt een mantra. ‘Uitzendkrachten zijn niet in beweging te krijgen’, of ‘jongeren denken alleen maar aan zichzelf’. Ik werk ook al 15 jaar bij de vakbond, dus ik betrap mezelf hier soms ook wel op. Maar ik denk dat we ons soms blindstaren op de risico’s. Hoe zorgen we ervoor dat we echt open naar alle opties blijven kijken, en dat we meer gaan denken in: ‘Wat is er wél mogelijk?’”

Hacer begint over iets vergelijkbaars wat ze in haar sector tegenkomt. “Van alle bonden waarmee we aan tafel zitten heeft de vakbond voor piloten, de VNV, het eigenlijk gewoon voor het zeggen. Omdat 98% van de piloten bij de bond zit! Alleen met een dreigement om te gaan staken kunnen ze dan al heel ver komen. En dan regelen ze dat natuurlijk in de eerste plaats voor zichzelf.”

Dat dit bij andere werkers en vakbondsbestuurders best wat frustratie kan opleveren, snapt Hacer helemaal. “Maar ik zeg dan altijd: dit is dus macht. Hier moeten we juist van leren! Als jouw sector bijna 100% georganiseerd is en mensen willen in actie komen… je eist, en je ontvangt.”

---

1. https://www.workersinpalestine.org/the-calls-languages/english
2. https://labornotes.org/2023/12/unionists-around-world-block-weapons-bound-israel
3. https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2023/10/31/boycot-belgische-transportvakbonden-tegen-wapentransporten-voor-israel/
4. Deelnemer aan pensioenfonds PFZW, of van ABP? De petitie voor die eerste is te ondertekenen op https://actie.degoedezaak.org/petitions/pfzw-nederzetting-vrij , de tweede via https://actie.degoedezaak.org/petitions/abp-nederzetting-vrij